ΑΡΧΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ
ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
«ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»
10 – 01 – ‘10
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
.............................................................................4
Α’ ΜΕΡΟΣ. Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ..................................................................11
1. Αξιολόγηση υπάρχουσας κατάστασης..................................11
2. Η Θεµελίωση της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης....................11
3. Αρµοδιότητες: οι Περιφέρειες Θεµέλιο της Πράσινης
Ανάπτυξης....................................................................15
4. Ηλεκτρονική Περιφερειακή Διακυβέρνηση............................15
5. Το Σύστηµα Περιφερειακής Διακυβέρνησης..........................15
Περιφερειάρχης, Αντιπεριφερειάρχες και Εκτελεστική
Επιτροπή......................................................................15
Το Περιφερειακό Συµβούλιο..............................................17
Η Περιφερειακή Επιτροπή.................................................17
Συµβούλιο Διαβούλευσης Περιφέρειας................................18
Περιφερειακός Συνήγορος για τον Πολίτη και την
Επιχείρηση....................................................................18
6. Εκλογικό Σύστηµα: Αναβάθµιση της Αντιπροσώπευσης,
Περιορισµός Εκλογικών Δαπανών.......................................19
Β’ ΜΕΡΟΣ. Η ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΑΝΑΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΩΝ
ΔΗΜΩΝ................................................................................21
1. Αξιολόγηση υπάρχουσας κατάστασης..................................21
2. Η Επαναθεµελίωση των Δήµων..........................................23
Νησιωτικότητα – Ορεινότητα............................................23
Δίνουµε Υπόσταση στο Χωριό και στη Γειτονιά......................24
Περιορίζονται Δραστικά τα ΝΠΔΔ & ΝΠΙΔ των ΟΤΑ................24
3. Νέες Αρµοδιότητες, Δυνατότητες και Υπηρεσίες στην
Εξυπηρέτηση του Πολίτη..................................................25
4. Ηλεκτρονική Δηµοτική Διακυβέρνηση.................................26
Δηµοτικό e – ΚΕΠ...........................................................27
Κάρτα Δηµότη...............................................................27
Αυτόµατη Εξυπηρέτηση...................................................27
Διοικητική Βοήθεια στο Σπίτι............................................27
Διαφάνεια: Υποχρεωτική Ανάρτηση στο Διαδίκτυο όλων των
Πράξεων και Αποφάσεων.................................................28
3
5. Το Σύστηµα Δηµοτικής Διακυβέρνησης................................29
Δήµαρχος, Αντιδήµαρχοι και Εκτελεστική Επιτροπή...............29
Αναβάθµιση Δηµοτικού Συµβουλίου....................................31
Συµβούλιο Διαβούλευσης.................................................33
Συνήγορος του Δηµότη και Συνήγορος της Επιχείρησης..........34
Επαναθεµελίωση της Σχέσης του Δήµου µε το Χωριό και τη
Γειτονιά........................................................................34
6. Εκλογικό Σύστηµα για Αµεσότερη Αντιπροσώπευση και
Περιορισµό των Εκλογικών Δαπανών..................................36
7. Κριτήρια Συνενώσεων για τους Νέους Ισχυρούς Δήµους.........37
Γ΄ΜΕΡΟΣ. Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ
ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ..................................40
1. Γενικές Διοικήσεις..............................................................40
2. Αποτελεσµατική Εποπτεία των Οργανισµών Τοπικής
Αυτοδιοίκησης...................................................................41
3. Δοµική Αλλαγή στον Έλεγχο της Διαχείρισης των Οικονοµικών των
ΟΤΑ: Διαφάνεια.................................................................43
Κανόνες και Έλεγχος στο Δανεισµό των ΟΤΑ...........................43
Δ’ ΜΕΡΟΣ. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ.................................................44
1. Οι Οικονοµικοί Πόροι της Αυτοδιοίκησης.............................44
2. Η Επιχειρησιακή Στήριξη της Νέας Αρχιτεκτονικής: Το
Πρόγραµµα Ελληνική Αρχιτεκτονική Διοίκησης και
Αυτοδιοίκησης - «ΕΛΛΑΔΑ»............................................47
ΕΠΙΛΟΓΟΣ........................................................................... 49
4
ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ
ΑΡΧΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ
ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
«ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Αποτελεί κοινή συνείδηση όλων των Ελλήνων πολιτών ότι είναι όσο ποτέ
άλλοτε επιτακτική η ριζική, δοµική αλλαγή του τρόπου µε τον οποίο
λειτουργεί το κράτος, η διοίκηση και η αυτοδιοίκηση στη χώρα µας. Είναι
αναγκαίος ένας συνολικός επανασχεδιασµός, µε εσωτερική συνοχή και
συνέπεια, στηριγµένος στη βάση µιας ολοκληρωµένης µελέτης, που θέτει
ως επίκεντρο την αποτελεσµατική εξυπηρέτηση των αναγκών του πολίτη
και δίνει νέα αναπτυξιακή ώθηση στο κράτος.
2. Άλλωστε η απάντηση στην πολύπλευρη κρίση που αντιµετωπίζει η χώρα
µπορεί να δοθεί µόνο µέσα από δοµικές αλλαγές για τη ριζική ανασύνταξη
του κράτους. Η σηµερινή προβληµατική δοµή και η ραγδαία επιδείνωση της
λειτουργίας του κράτους τα τελευταία χρόνια, είναι κύριος λόγος
γιγάντωσης του δηµοσιονοµικού προβλήµατος και εµπόδιο στην ανάπτυξη.
Είναι πηγή ταλαιπωρίας και ανασφάλειας για τον πολίτη, πηγή δυσχερειών
στην επιχειρηµατικότητα.
3. Τα τελευταία τριάντα χρόνια καταβλήθηκαν έντονες προσπάθειες για την
υπέρβαση του συγκεντρωτισµού που απέδωσε στο ελληνικό κράτος τον
«τίτλο» του συγκεντρωτικότερου στην Ευρώπη. Τα αλλεπάλληλα κύµατα
µεταφοράς αρµοδιοτήτων προς την αυτοδιοίκηση και τις περιφερειακές
υπηρεσίες, µε σηµαντικές τοµές, όπως η καθιέρωση της κρατικής
περιφέρειας, της νοµαρχιακής αυτοδιοίκησης και του Καποδίστρια και η
καθιέρωση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ), αναβάθµισαν
θεαµατικά τη θέση της τοπικής αυτοδιοίκησης στο πολιτικο-διοικητικό µας
σύστηµα χωρίς, όµως, να την καταστήσουν τόσο ισχυρή και
5
αποτελεσµατική, όσο απαιτούν οι ανάγκες για εξυπηρέτηση του πολίτη,
για την ανάπτυξη της χώρας και για την εναρµόνιση στο ευρωπαϊκό
κεκτηµένο.
4. Κεντρική προγραµµατική δέσµευση του ΠΑΣΟΚ και θεµέλιο της λαϊκής
ετυµηγορίας της 4ης Οκτωβρίου 2009 είναι η ανάληψη ριζοσπαστικών
πρωτοβουλιών για ένα κράτος που σέβεται, στηρίζει και προστατεύει τον
πολίτη, για ένα κράτος που υπηρετεί το δηµόσιο συµφέρον. Ένα κράτος
που θεµελιώνεται στην αξιοκρατία, όπως κατοχυρώνει χωρίς καµιά
εξαίρεση ο νόµος των προσλήψεων, και την απόλυτη διαφάνεια, όπως
υποχρεωτικά θεσπίζεται µε τη νοµοθετική πρωτοβουλία για την ανάρτηση
όλων των διοικητικών πράξεων στο διαδίκτυο. Ένα κράτος που ανακτά την
εµπιστοσύνη των πολιτών και πείθει ότι µπορεί να διαχειριστεί έντιµα και
αποτελεσµατικά τα χρήµατα του ελληνικού λαού και να διευκολύνει την
παραγωγή και τη δίκαιη διανοµή του πλούτου.
5. Σε αυτό το πλαίσιο, µε το Πρόγραµµα Καλλικράτης προχωράµε στον
συνολικό επανασχεδιασµό των επιπέδων διακυβέρνησης, σε µια Νέα
Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης Διοίκησης. Μια
Νέα Αρχιτεκτονική που:
• κινείται εντός του πλαισίου που ορίζει το Σύνταγµα: επιτελικό κράτος
µε αποκεντρωµένα όργανα εξοπλισµένα µε αποφασιστικές
αρµοδιότητες και δύο λειτουργικούς βαθµούς αυτοδιοίκησης, ικανούς
να ανταποκριθούν στις ανάγκες σχεδιασµού και υλοποίησης της
τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, συνδυάζοντας τη δηµοκρατική
συµµετοχή µε την αποτελεσµατική διευθέτηση των τοπικών
υποθέσεων και την εξυπηρέτηση του πολίτη,
• οργανώνει την άσκηση της εξουσίας µε όρους διεύρυνσης της
συµµετοχής του πολίτη και εµβάθυνσης της δηµοκρατίας, αλλά και
ανάδειξης του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών
οργανώσεων και του εθελοντισµού,
• αξιοποιεί νέα εργαλεία και τις νέες µεθόδους της ηλεκτρονικής
διακυβέρνησης και της αυτόµατης εξυπηρέτησης, µε διαδραστικές
υπηρεσίες,
• γίνεται το θεσµικό «κλειδί» για την αλλαγή του αναπτυξιακού
µοντέλου της χώρας, προσανατολίζοντας τις κρατικές δοµές και
λειτουργίες στις ανάγκες της πράσινης ανάπτυξης,
6
• ενσωµατώνει τις αρχές της διαφάνειας, της ανοιχτής διακυβέρνησης,
της αξιολόγησης και της λογοδοσίας στη διοικητική λειτουργία αλλά
και της αξιοκρατίας στην πρόσληψη του προσωπικού, που απαλλάσσει
πλέον την τοπική αυτοδιοίκηση από µια διαρκή κριτική.
6. Η Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης
Διοίκησης αποσκοπεί στην εξοικονόµηση πόρων των φορολογούµενων
πολιτών µέσω του περιορισµού του αριθµού των ΟΤΑ και των νοµικών
τους προσώπων και στην εξορθολογισµένη διαχείριση. Ταυτόχρονα, το
σηµαντικότερο πλεονέκτηµα της Νέας Αρχιτεκτονικής είναι η αναπτυξιακή
της προοπτική. Η συγκρότηση και λειτουργική αυτοδυναµία των νέων ΟΤΑ
τους καθιστά ικανούς να διευκολύνουν, να ενθαρρύνουν και να στηρίζουν
την ανάληψη τοπικών πρωτοβουλιών, να καταστούν µε λίγα λόγια βασικός
συντελεστής της τοπικής ανάπτυξης. Τοπικής ανάπτυξης που τα κύρια
χαρακτηριστικά της βασίζονται στην αξιοποίηση των τοπικών και
περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτηµάτων, στο σεβασµό στο
περιβάλλον και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
7. Το «Πρόγραµµα Καλλικράτης» που παρουσιάζεται σήµερα, αποτελεί την
ωρίµανση µιας πολυετούς προσπάθειας του ίδιου του κόσµου της
αυτοδιοίκησης και των θεσµικών φορέων της. Έχει απασχολήσει τα
Συνέδρια της ΚΕΔΚΕ και της ΕΝΑΕ, τα οποία έχουν λάβει σχετικές
αποφάσεις. Είναι αποτέλεσµα σηµαντικής συνεισφοράς της επιστηµονικής
κοινότητας αλλά και προϊόν προγραµµατικής επεξεργασίας που
ενσωµατώθηκε στο κυβερνητικό µας σχέδιο και ξεκίνησε άµεσα να
υλοποιείται µε εντατικούς ρυθµούς από τη 4η Οκτωβρίου, δεδοµένης της
πολύχρονης εγκατάλειψης του θέµατος. Αξιοποιεί την εργασία του
Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης και βασίζεται στη συνεισφορά της
Επιστηµονικής Επιτροπής υψηλού κύρους που συνέστησε το Υπουργείο
Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Οι αρχές
νοµοθετικής πρωτοβουλίας που παρουσιάζει η κυβέρνηση αποτελούν την
αφετηρία ενός οργανωµένου διαλόγου µε όλους τους κοινωνικούς και
πολιτικούς φορείς, µιας ανοιχτής διαβούλευσης µε κάθε πολίτη, σε κάθε
τοπική κοινωνία. Για µια δοµική αλλαγή µακρόπνοου χαρακτήρα που
στηρίζει τελικά µια νέα αντίληψη αυτοδιοικητικής διακυβέρνησης, µια νέα
νοοτροπία διοίκησης.
7
8. Το «Πρόγραµµα Καλλικράτης» στόχο έχει να προσδώσει στη χώρα µια
σταθερή και σύγχρονη διοικητική και αυτοδιοικητική δοµή µόνιµου
χαρακτήρα. Σχεδιάστηκε µε την επίγνωση δηλαδή ότι πρέπει να ξεπεραστεί
η προσέγγιση προσωρινών λύσεων, περιοριζόµενη σε µεταβατικές λύσεις
που θα δηµιουργούσαν σύντοµα ανάγκες νέων παρεµβάσεων,
αναπαράγοντας εκκρεµότητες. Ο ολοκληρωµένος σχεδιασµός που
παρουσιάζεται µε τη Νέα Αρχιτεκτονική έχει µακρόπνοα χαρακτηριστικά,
ικανά να ανταποκριθούν όχι µόνο στις σηµερινές αλλά και στις µελλοντικές
ανάγκες ανάπτυξης µε τις απαραίτητες ασφαλώς προσαρµογές που ίσως
καταστούν αναγκαίες.
9. Η Νέα Αρχιτεκτονική θεµελιώνει µια νέα, εξορθολογισµένη δοµή του
κράτους:
• Κεντρικό χαρακτηριστικό της είναι ο ολοκληρωµένος και
συστηµατικός σχεδιασµός που απαντά στα προβλήµατα της
αποσπασµατικής και κατακερµατισµένης έως τώρα προσέγγισης.
• Πυρήνας της είναι µία σαφής οριοθέτηση αρµοδιοτήτων και η
ολοκληρωµένη άσκηση δηµοσίων πολιτικών σε κάθε επίπεδο, ώστε να
είναι ξεκάθαρο σε κάθε πολίτη, για κάθε ανάγκη του, ποιος είναι
αρµόδιος, τι πρέπει να κάνει και να εξυπηρετείται σε ένα επίπεδο είτε
στο Δήµο, είτε στην Περιφέρεια, είτε στην Αποκεντρωµένη Διοίκηση.
• Θεµελιώδη επιλογή συνιστά η αναβάθµιση της δηµοκρατικής
λειτουργίας της αυτοδιοίκησης, τόσο µε τον εµπλουτισµό
συµµετοχικών διαδικασιών, όπως η διαβούλευση, όσο και µε τη
βελτίωση της αντιπροσώπευσης.
• Βασικό κριτήριο είναι η δηµιουργία ισχυρών διοικητικών ενοτήτων,
ώστε να είναι σε θέση να ασκήσουν µε αποτελεσµατικό, ποιοτικό,
διαφανή και βιώσιµο τρόπο το σύνολο των αρµοδιοτήτων που τους
ανατίθενται.
• Γνώµονας των οργανωτικών επιλογών είναι ο πολίτης και η
εξυπηρέτηση των αναγκών του. Γι’ αυτό η συγκρότηση
ισχυρότερων και µεγαλύτερων ενοτήτων συνοδεύεται από την παροχή
των διοικητικών υπηρεσιών όσο το δυνατό πιο κοντά στον πολίτη, µε
την ενίσχυση της υπόστασης του χωριού και της γειτονιάς, ως
ζωντανών κυττάρων της τοπικής κοινωνίας.
8
10. Η Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης
Διοίκησης εξασφαλίζει έτσι µια δραστικά ξεκάθαρη, στέρεα και λειτουργική
δοµή που επιτρέπει:
• µια νέα ποιότητα στη λειτουργία της µε την αξιοποίηση του
αυτοδιοικητικού δυναµικού για την εξυπηρέτηση του πολίτη και την
αναβάθµιση των συνθηκών της ζωής του αλλά και την αναπτυξιακή
επανεκκίνηση της χώρας,
• ουσιαστικό περιορισµό των λειτουργικών δαπανών και οικονοµίες
κλίµακας σε οικονοµικούς και ανθρώπινους πόρους,
• την αναδιάρθρωση του προσωπικού, την οποία συνεπάγεται η
µεταφορά αρµοδιοτήτων και την εξορθολογισµένη αξιοποίηση του
λαµβάνοντας υπόψη τις ανάγκες που προκύπτουν,
• την αντιµετώπιση των προβληµάτων επικαλύψεων αρµοδιοτήτων, τις
αντιφατικές και αντικρουόµενες αποφάσεις, µε την ολοκληρωµένη
διαχείριση πολιτικών σε κάθε επίπεδο.
11. Το «Πρόγραµµα Καλλικράτης», για πρώτη φορά, διακρίνεται από µια
συνολική, συστηµατική και εναρµονισµένη προσέγγιση όλων των
βαθµίδων της διοίκησης και αυτοδιοίκησης. Αυτή τη φορά, οι αλλαγές δεν
επικεντρώνονται σε µια βαθµίδα ή µια κατηγορία φορέων αυτοδιοίκησης
και αποκεντρωµένης διοίκησης. Πρόκειται για συντονισµένες παρεµβάσεις
στο σύνολο της αρχιτεκτονικής, οι οποίες συγκροτούν ένα νέο οικοδόµηµα
που δίνει έµφαση στη συνάρθρωση, τη συνέργεια και την αλληλεξάρτηση
των επιπέδων κεντρικής – αποκεντρωµένης διοίκησης και αυτοδιοίκησης.
Η δε αναδιάταξη των επιπέδων της Αυτοδιοίκησης οδηγεί στη ριζική
αλλαγή του κεντρικού κράτους, αναδεικνύοντας τον επιτελικό,
συντονιστικό και ελεγκτικό χαρακτήρα του.
12. Η εξέλιξη αυτή εναρµονίζει και το ελληνικό µοντέλο διακυβέρνησης στο
θεσµικό κεκτηµένο του νοµικού και πολιτικού πολιτισµού της Ευρωπαϊκής
Ένωσης των κρατών και των Περιφερειών. Σε αυτό το κεκτηµένο
θεµελιώδη ρόλο διαδραµατίζει η αρχή της επικουρικότητας και το τεκµήριο
της αρµοδιότητας υπέρ της αποκέντρωσης και της αυτοδιοίκησης,
σύµφωνα µε τα οποία η ανάπτυξη µιας περιοχής, η ικανοποίηση και η
διευθέτηση τοπικών αναγκών δεν µπορούν παρά να προέρχονται από
όργανα και θεσµούς που έχουν ειδικό και άµεσο δεσµό µε το τοπικό
στοιχείο, γνωρίζουν τα προβλήµατα, βιώνουν τις ανάγκες, ελέγχουν και
9
κυρίως ελέγχονται αποτελεσµατικότερα.
13. Η Αυτοδιοίκηση, περιφερειακή και τοπική, εξοπλιζόµενη σε µια
εξελικτική διαδικασία µε τις αναγκαίες αρµοδιότητες και πόρους,
συµβάλλει µε υπευθυνότητα και διοικητική ικανότητα στην προώθηση των
εθνικών στρατηγικών στόχων: την αλλαγή του αναπτυξιακού πρότυπου
της χώρας στη κατεύθυνση της πράσινης ανάπτυξης, τη µεγαλύτερη
δυνατή δηµοκρατική νοµιµοποίηση, τη µεγιστοποίηση της
αποτελεσµατικότητας και διαφάνειας, µέσα από την αξιοποίηση της
ηλεκτρονικής διακυβέρνησης αλλά και µέσα από οικονοµίες κλίµακας και
µείωση της σπατάλης, στοιχεία καθοριστικά για την αντιµετώπιση των
µεγάλων δυσκολιών και προκλήσεων της εποχής µας.
14. Η Νέα Αρχιτεκτονική αποτελεί ταυτόχρονα επιταγή και ώριµη επιλογή
στην οποία µας οδηγεί η ανάγκη της χώρας να λειτουργήσει
ανταγωνιστικά σε ένα µεταβαλλόµενο και απαιτητικό διεθνές περιβάλλον
µε αιχµή του δόρατος την εξοικονόµηση πόρων, την πράσινη ανάπτυξη και
την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού.
15. Με το «Πρόγραµµα Καλλικράτης» επιχειρούµε τη διοικητική, οικονοµική,
πολιτική αλλά και ηθική επαναθεµελίωση της αυτοδιοίκησης. Απαντούµε
στην γραφειοκρατία και αναποτελεσµατικότητα, στο εύλογο αίσθηµα των
πολιτών ότι τα χρήµατά τους δεν πιάνουν τόπο. Επίσης, απαντούµε στην
απαξίωση στην οποία άδικα εκτίθενται αιρετοί και εργαζόµενοι. Παρά τις
προσπάθειές τους, οι διαρθρωτικές αδυναµίες του σηµερινού
πολυδιασπασµένου και αποσπασµατικά ρυθµισµένου διοικητικού πλαισίου,
δεν επιτρέπουν την εξυπηρέτηση του πολίτη και εµποδίζουν την
αναπτυξιακή πορεία της χώρας.
16. Η Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Διοίκησης έχει κρίσιµη
αναπτυξιακή διάσταση. Μέχρι σήµερα ο δηµόσιος τοµέας αποτελούσε
τροχοπέδη στις όποιες επιχειρησιακές ή αναπτυξιακές πρωτοβουλίες. Με
τη νέα του µορφή το ελληνικό κράτος αφήνει πίσω του τα συγκεντρωτικά
του στοιχεία, αποκεντρώνεται και αποκτά χαρακτηριστικά όπως ευελιξία,
αποτελεσµατικότητα, αξιοποίηση τοπικών και περιφερειακών
πλεονεκτηµάτων που συναντώνται σε όλα τα προηγµένα κράτη. Εκτός από
10
αναπτυξιακό εφαλτήριο, η Νέα Αρχιτεκτονική αναµένεται να επηρεάσει
θετικά τα δηµοσιονοµικά µεγέθη, µέσω της αύξησης της
αποτελεσµατικότητας των ΟΤΑ και του κράτους γενικότερα, όπως επίσης
να συµβάλλει θετικά στην εύρυθµη λειτουργία της αγοράς και τον
περιορισµό φαινόµενων αδιαφάνειας και αθέµιτου ανταγωνισµού.
17. Το «Πρόγραµµα Καλλικράτης» δεν συνεπάγεται µόνο αποκέντρωση
αρµοδιοτήτων αλλά και αποκέντρωση πόρων και προσωπικού,
αποκέντρωση ευθύνης και λογοδοσίας – συνιστά µια κίνηση εµπιστοσύνης
προς το θεσµό και τον κόσµο της αυτοδιοίκησης.
18. Μέτρο για την αξιολόγηση της επιτυχίας της είναι η αναβάθµιση της
καθηµερινότητας του πολίτη, η ενίσχυση της επαγγελµατικής δράσης και
της επιχειρηµατικότητας, η αναβάθµιση του ρόλου των αιρετών και των
συνθηκών εργασίας των εργαζόµενων της αυτοδιοίκησης, η σωστή
διαχείριση των δηµόσιων πόρων και η συµβολή στη δηµοσιονοµική
ανάταξη και την αναπτυξιακή επανεκκίνηση της χώρας µας.
19. Έχοντας επίγνωση της ευρύτατης συναίνεσης και της
αποφασιστικότητας που απαιτείται σε µια τέτοια ριζοσπαστική
πρωτοβουλία αλλά και του επείγοντος χαρακτήρα της, ενόψει της κρίσιµης
συγκυρίας που βρίσκεται η χώρα, δέσµευσή µας είναι να ενσωµατώσουµε
κάθε συµβολή που εµπλουτίζει, βελτιώνει και αναβαθµίζει τη Νέα
Αρχιτεκτονική που προτείνουµε.
20. Το «Πρόγραµµα Καλλικράτης» θα ψηφιστεί έγκαιρα και οι εκλογές της
αυτοδιοίκησης της 14ης Νοεµβρίου 2010 θα γίνουν για τους νέους
ισχυρούς δήµους και την περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Η Νέα Αρχιτεκτονική
της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης Διοίκησης όµως, δεν αφορά
τις επόµενες εκλογές αλλά τις επόµενες γενιές. Όλοι οφείλουµε γι’ αυτό
να αναλάβουµε τις ευθύνες µας ώστε, ενώνοντας τις προσπάθειες µας, να
φέρουµε σε πέρας κατά το καλύτερο τρόπο αυτό τον εθνικό στόχο.
11
Α’ ΜΕΡΟΣ. Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
1. Αξιολόγηση υπάρχουσας κατάστασης
21. Οι αρµοδιότητες που δόθηκαν στη Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση ήταν εξαρχής
σε µεγάλο βαθµό γραφειοκρατικού διεκπεραιωτικού χαρακτήρα, που
δυσχέραναν την αποτελεσµατικότητα του θεσµού, παρά τις προσπάθειες
των αιρετών, οι οποίοι µε περιορισµένα µέσα και προσωπικό,
προσπάθησαν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις. Η ανάγκη για
συγκρότηση της δευτεροβάθµιας αυτοδιοίκησης στο επίπεδο µίας
µεγαλύτερης ενότητας προκύπτει πλέον πιεστικά:
• Οι εξελίξεις απέδειξαν ότι η συγκρότηση του δεύτερου βαθµού της
αυτοδιοίκησης στα όρια των σηµερινών νοµών καθιστά ανέφικτη την
ανάληψη της ευθύνης για το σχεδιασµό και την άσκηση µιας
ολοκληρωµένης πολιτικής για την ανάπτυξη στην περιοχή τους. Η
άσκηση αναπτυξιακής πολιτικής προϋποθέτει ευρύτερες ενότητες.
• Η αναδιάταξη των δήµων σε λιγότερες και ισχυρότερες µονάδες που
αναλαµβάνουν περισσότερες αρµοδιότητες επιβάλλει την αναδιάταξη
του δεύτερου βαθµού σε ευρύτερες γεωγραφικές ενότητες, ώστε να
είναι σε θέση να αναλάβουν νέες αρµοδιότητες, ιδίως στην ανάπτυξη.
• Η δευτεροβάθµια αυτοδιοίκηση στα όρια των νοµών αποδείχθηκε ότι
δυσκολεύει την αποτελεσµατική συµµετοχή στα ευρωπαϊκά όργανα,
όπως την Επιτροπή των Περιφερειών, στα οποία οι περιφέρειες των
άλλων κρατών – µελών έχουν ουσιαστικό ρόλο και λόγο.
Όλα τα παραπάνω επιβάλλουν τη συγκρότηση του δεύτερου βαθµού της
αυτοδιοίκησης σε ευρύτερες γεωγραφικές ενότητες που επιτρέπουν ένα νέο
ρόλο στο θεσµό.
22. Για τους λόγους αυτούς η Νέα Αρχιτεκτονική κινείται σε δύο άξονες:
αφενός στην ανασυγκρότηση των δευτεροβάθµιων ΟΤΑ σε επίπεδο
Περιφέρειας, αφετέρου στη ριζική εσωτερική αναδιάρθρωση της
δευτεροβάθµιας αυτοδιοίκησης, σε συνδυασµό µε την αποφασιστική
ενίσχυσή της µε τους απαραίτητους πόρους, ανθρώπινους και
οικονοµικούς, για την εκπλήρωση της αποστολής της.
2. Η Θεµελίωση της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης
23. Οι νέες Δευτεροβάθµιες Αυτοδιοικήσεις προέρχονται από τη συνένωση των
12
υφισταµένων Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες καταργούνται. Η
εδαφική περιοχή των νέων οργανισµών περιλαµβάνει το άθροισµα της
εδαφικής περιοχής των καταργούµενων Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Οι
οργανισµοί της δευτεροβάθµιας αυτοδιοίκησης, από τις σηµερινές 54
νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις, τις 3 διευρυµένες νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις
και τα 19 επαρχεία, δηλαδή ένα σύνολο 76 διοικητικών ενοτήτων,
εξελίσσονται σε περιφερειακές αυτοδιοικήσεις σε αριθµό ανάλογο των
σηµερινών 13 διοικητικών περιφερειών. Ειδικά στην Αττική και στη
Θεσσαλονίκη αντιµετωπίζονται µε ειδικές ρυθµίσεις τα θέµατα
µητροπολιτικού χαρακτήρα.
24. Στα όρια αυτά συγκεντρώνονται τα απαραίτητα δηµογραφικά, κοινωνικά
και οικονοµικά µεγέθη για το σχεδιασµό, προγραµµατισµό και υλοποίηση
της αναπτυξιακής πορείας, της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής.
Εξυπηρετείται, επίσης, η αποτελεσµατικότερη υπεράσπιση και διεκδίκηση
των συµφερόντων των Ελληνικών περιφερειών στα αρµόδια όργανα της
ΕΕ (Επιτροπή των Περιφερειών κ.ο.κ.). Θεµελιώνεται, έτσι, η
Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση µε άµεσα αιρετό περιφερειακό συµβούλιο και
άµεσα αιρετό περιφερειάρχη και µε ενσωµατωµένους ως διαµερίσµατα
τους σηµερινούς νοµούς, που εκπροσωπούνται στο περιφερειακό
συµβούλιο µε καθορισµένο αριθµό συµβούλων ανάλογα του πληθυσµού
κάθε νοµού.
25. Στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση µεταφέρονται εκείνες οι αρµοδιότητες
της νοµαρχιακής αυτοδιοίκησης που ασκούνται αποτελεσµατικότερα σε
περιφερειακό επίπεδο, καθώς επίσης και αρµοδιότητες που ασκούνται
σήµερα από την κρατική περιφέρεια, εκτός από όσες, έχοντας αµιγώς
κρατικό χαρακτήρα, παραµένουν στην αποκεντρωµένη κρατική διοίκηση.
26. Η θεµελίωση Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης:
• διασφαλίζει την αντιστοίχηση του θεσµού στις νέες λειτουργικές
κλίµακες που έχουν δηµιουργηθεί, µετά την ολοκλήρωση νέων
δικτύων µεταφορών και άλλων υποδοµών, µε βάση τις οικονοµικές και
κοινωνικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, οι οποίες έχουν µεταβάλει
την οικονοµική και κοινωνική γεωγραφία της χώρας.
• οδηγεί, επιπλέον, σε οικονοµίες κλίµακας και συγκέντρωση δυνάµεων,
τηρεί δηλ. όρους απαραίτητους για την αποφασιστική βελτίωση και τον
εκσυγχρονισµό της λειτουργίας της.
13
• εξασφαλίζει την απαραίτητη κλίµακα ώστε να αναλάβει σηµαντικές
αναπτυξιακές λειτουργίες.
• επιτρέπει τη µεταβίβαση και πρόσθετων αρµοδιοτήτων που ανήκουν
σήµερα στις κρατικές Περιφέρειες, σε άλλους κρατικούς φορείς ή
ακόµη και στο κεντρικό κράτος, µε αποτέλεσµα να µειωθούν έτσι τα
επίπεδα και η πολυπλοκότητα άσκησης αρµοδιοτήτων και
διεκπεραίωσης διαδικασιών, προς όφελος του πολίτη, της Πολιτείας,
αλλά και της οικονοµίας.
27. Ειδικά για τους πολίτες της περιφέρειας, η δηµιουργία και αποτελεσµατική
λειτουργία ενός ισχυρού αυτοδιοικητικού θεσµού, µε πλειάδα
αρµοδιοτήτων και αναπτυξιακές ευθύνες, φέρνει κοντά τους τη διοίκηση,
ώστε να πάψουν να υποχρεώνονται να απευθύνονται στο κέντρο για
πολλές σηµαντικές υποθέσεις τους. Από την άλλη πλευρά, η ανάληψη
αναπτυξιακών ευθυνών από έναν ισχυρό αιρετό θεσµό, καθιστά τους
πολίτες της περιφέρειας «κύριους του οίκου τους».
3. Αρµοδιότητες: οι Περιφέρειες Θεµέλιο της Πράσινης Ανάπτυξης
28. Με την ανασυγκρότηση του δεύτερου βαθµού αυτοδιοίκησης σε λιγότερες
και ισχυρότερες µονάδες, ενόψη της αναθεωρηµένης διάταξης 102 παρ. 1
του Συντάγµατος που ορίζει ότι µπορεί να ανατίθεται στους ΟΤΑ η άσκηση
αρµοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του κράτους, την πλαισίωσή του
µε τη δηµιουργία ενός σύγχρονου συστήµατος διακυβέρνησης, τη
συγκρότηση συστήµατος εσωτερικής αποκέντρωσης, τη δηµοσιονοµική
του χειραφέτηση και την υιοθέτηση σύγχρονων και ποιοτικών µεθόδων
διοικητικής δράσης, η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση µπορεί να αναλάβει και
να εκπληρώσει την ιδιαίτερη αποστολή της. Με τη δοµική αυτή αλλαγή η
περιφερειακή αυτοδιοίκηση:
• Αναδεικνύεται ως το θεσµικό πλαίσιο της πράσινης ανάπτυξης και
αναλαµβάνει τον ενιαίο στρατηγικό αναπτυξιακό σχεδιασµό της
περιφέρειας και τη διαχείριση των ΠΕΠ, η οποία πρέπει να βασίζεται
στη συµµετοχή του πολίτη.
• Επικεντρώνεται στην αντιµετώπιση όλων των υπερτοπικών
προβληµάτων.
29. Οι Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις αναλαµβάνουν:
• τις υπηρεσίες, τις αρµοδιότητες και τους πόρους των Νοµαρχιακών
14
Αυτοδιοικήσεων που καταργούνται, εκτός από εκείνες που
µεταφέρονται στους δήµους,
• σταδιακά εκείνες τις αρµοδιότητες που ασκούνται σήµερα από την
κρατική περιφέρεια, µε εξαίρεση εκείνες οι οποίες πρέπει να
παραµείνουν στα αποκεντρωµένα όργανα του κράτους χάριν της
ενότητας της κρατικής πολιτικής σε ολόκληρη την επικράτεια, όπως
τα θέµατα χωροταξίας – πολεοδοµίας, προστασίας του
περιβάλλοντος και δασικής πολιτικής ή µεταναστευτικής πολιτικής.
Η περιφερειακή αυτοδιοίκηση γίνεται ο βασικός πυλώνας του αναπτυξιακού
προγραµµατισµού, ενώ κοµβικός καθίσταται ο ρόλος της ως προς τα έργα
και τις υποδοµές. Βασική προϋπόθεση είναι η επαρκής στελέχωσή της,
αλλά και η αξιοποίηση της πείρας και της τεχνογνωσίας που έχουν
αποκτήσει µέχρι σήµερα οι αντίστοιχες υπηρεσίες των κρατικών
περιφερειών, ορισµένες από τις οποίες µεταφέρονται, µαζί µε το προσωπικό
τους και τους πόρους τους, στις νέες Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις.
30. Στο παραπάνω πλαίσιο, αρµοδιότητες που ασκούνται σήµερα από
κρατικές υπηρεσίες και κρατικά ελεγχόµενους φορείς µεταφέρονται στις
Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις, λαµβάνοντας υπόψη τις ειδικές σε κάθε
τοµέα συνθήκες. Ενδεικτικά τοµείς από τους οποίους µπορούν να
µεταφερθούν επιµέρους αρµοδιότητες, κατά το µέρος που περιλαµβάνουν
αντικείµενα για τα οποία δεν ασκείται αποφασιστική αρµοδιότητα η οποία
ανήκει στα κρατικά όργανα (κεντρικά ή αποκεντρωµένα), είναι:
• Προγραµµατισµού και Ανάπτυξης, ιδίως η διαχείριση των
περιφερειακών επιχειρησιακών προγραµµάτων, η εκπόνηση του
αναπτυξιακού σχεδιασµού της περιφέρειας και η υλοποίηση των
σχετικών µε αυτά δράσεων,
• Υποδοµών – Μεταφορών – Επικοινωνιών, ιδίως έργα τα οποία έχουν
αµιγώς περιφερειακή διάσταση, εκπόνηση µελετών της οδικής
κυκλοφορίας υπεραστικού οδικού δικτύου, διαχείριση έργων
περιφερειακού επιπέδου, ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες, λιµάνια
περιφερειακής σηµασίας κ.ά.
• Χωροταξίας - πολεοδοµίας και περιβάλλοντος (διαχείριση στερεών
αποβλήτων, εποπτεία των φορέων διαχείρισης προστατευόµενων
περιοχών περιφερειακής σηµασίας κ.ά.),
• Φυσικών πόρων – ενέργειας – βιοµηχανίας,
• Εµπορίου, τουρισµού και απασχόλησης,
• Εκπαίδευσης, πολιτισµού και αθλητισµού (δια βίου εκπαίδευση,
15
θέµατα κατάρτισης και επιµόρφωσης κ.ά.),
• Γεωργίας - κτηνοτροφίας και αλιείας,
• Πολιτικής Προστασίας.
4. Ηλεκτρονική Περιφερειακή Διακυβέρνηση
31. Η θεµελίωση της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης συνδέεται εξ υπαρχής µε
την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Η
διαφάνεια στην άσκηση των δηµόσιων πολιτικών από τις Περιφέρειες
συνδέεται άρρηκτα µε την χρηστή διοίκηση, την εµβάθυνση της
δηµοκρατικής λειτουργίας και την ενδυνάµωση της κοινωνικής συνοχής. Η
Νέα Αρχιτεκτονική σχεδιάζεται λαµβάνοντας ως δεδοµένη, στο πλαίσιο της
νοµοθετικής πρωτοβουλίας που έχει ήδη παρουσιαστεί, την υποχρέωση
των περιφερειακών αρχών να αναρτούν υποχρεωτικά κάθε πράξη στο
διαδίκτυο, συµπεριλαµβανοµένων των αποφάσεων για τη λειτουργία των
συλλογικών οργάνων καθώς και των προκηρύξεων, διαγωνισµών,
προµηθειών, προσλήψεων, συµβάσεων και αναθέσεων. Εξασφαλίζεται έτσι
το δικαίωµα πρόσβασης των πολιτών στην πληροφόρηση και η άσκηση
κοινωνικού ελέγχου στις πράξεις της περιφέρειας και στη διαχείριση των
οικονοµικών πόρων, και έτσι η εφαρµογή της αρχής της πολιτικής
λογοδοσίας.
32. Η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση πρέπει:
• Να οργανώσει, µε τη χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και
Επικοινωνιών, το σχεδιασµό και την εκτέλεση αναπτυξιακών έργων και
να δηµιουργήσει υποδοµές αποτελεσµατικής, ηλεκτρονικής,
επικοινωνίας ανάµεσα στις υπηρεσίες της, στους Δήµους και στις
κρατικές υπηρεσίες.
• Να οργανώσει διαδικασίες ηλεκτρονικών προµηθειών στο επίπεδο της
Περιφέρειας, και συντονισµού για την οργάνωση κοινών υποδοµών και
συστηµάτων ανάµεσα στους Δήµους της Περιφέρειας, κυρίως σε
θέµατα ηλεκτρονικής δηµοκρατίας και συµµετοχής και ηλεκτρονικής
συνεργασίας.
5. Το Σύστηµα Περιφερειακής Διακυβέρνησης
Περιφερειάρχης, Αντιπεριφερειάρχες και Εκτελεστική Επιτροπή
33. Ο άµεσα αιρετός Περιφερειάρχης ασκεί τις καταστατικές και τις
εκτελεστικές αρµοδιότητές του, συνεργαζόµενος µε την Περιφερειακή
16
Επιτροπή στην οποία µετέχουν και οι Αντιπεριφερειάρχες. Ως Πρόεδρος
της Περιφερειακής αλλά και της Εκτελεστικής Επιτροπής έχει βασικό
ηγετικό ρόλο για τον συντονισµό των δράσεων της Περιφερειακής
Αυτοδιοίκησης. Με την ανάληψη των καθηκόντων παρουσιάζει τις
προγραµµατικές του δηλώσεις, οι οποίες εγκρίνονται από το Περιφερειακό
Συµβούλιο.
34. Οι Αντιπεριφερειάρχες επιλέγονται µεταξύ των περιφερειακών συµβούλων
από τον Περιφερειάρχη. Διακρίνονται σε θεµατικούς και τοπικούς, ενώ οι
σχετικοί ρόλοι µπορούν να συµπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο. Οι πρώτοι
αναλαµβάνουν την ευθύνη των βασικών τοµέων αρµοδιότητας της
περιφέρειας.
35. Οι τοπικοί Αντιπεριφερειάρχες είναι αρµόδιοι για συγκεκριµένες
γεωγραφικές περιοχές της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, που ταυτίζονται
µε τις τέως Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και τα Νοµαρχιακά Διαµερίσµατα,
τα οποία, όπου υπάρχει ανάγκη (π.χ. Αττική) ανασχεδιάζονται. Οι
Αντιπεριφερειάρχες επιλέγονται µεταξύ των περιφερειακών συµβούλων
που εκλέγονται στην αντίστοιχη περιοχή.
36. Η Εκτελεστική Επιτροπή, είναι το συλλογικό επιχειρησιακό - εκτελεστικό
όργανο στις Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις. Αποτελείται από τον
Περιφερειάρχη και τους Αντιπεριφερειάρχες. Στις συνεδριάσεις συµµετέχει
ο Γενικός Γραµµατέας της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης. χωρίς δικαίωµα
ψήφου, ενώ µπορεί να καλούνται και οι Διευθυντές.
37. Ως συλλογικό όργανο µε επιτελικό ρόλο, η Εκτελεστική Επιτροπή
αναλαµβάνει και αρµοδιότητες που αφορούν τον περιφερειακό
προγραµµατισµό και ενδεικτικά:
• Την ευθύνη για την κατάρτιση και την υλοποίηση του Επιχειρησιακού
Προγράµµατος, το οποίο εισηγείται στο Περιφερειακό Συµβούλιο.
• Την κατάρτιση και εισήγηση στο Περιφερειακό Συµβούλιο του Τεχνικού
Προγράµµατος της Περιφέρειας και την ευθύνη της υλοποίησής του.
• Την εναρµόνιση των προτάσεων των υπηρεσιών της περιφέρειας ως
προς τον προϋπολογισµό και την υποβολή σχετικής γνώµης προς τη
Περιφερειακή Επιτροπή, πριν την κατάρτιση του προϋπολογισµού.
• Την υποβολή, προς το Περιφερειακό Συµβούλιο, ετήσιας έκθεσης
πεπραγµένων.
17
• Την ευθύνη για την πιστή εκτέλεση του προϋπολογισµού.
Το Περιφερειακό Συµβούλιο
38. Το Περιφερειακό Συµβούλιο είναι το βασικό όργανο µε το τεκµήριο
αρµοδιότητας εντός της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, µε σηµαντικό
επιτελικό και ελεγκτικό ρόλο, ενώ αναβαθµίζεται η θέση της
αντιπολίτευσης.
39. Ενόψει των νέων µεγεθών, ενισχύονται αποφασιστικά οι Επιτροπές του
Περιφερειακού Συµβουλίου, οι οποίες έχουν ανάλογη προς το
Περιφερειακό Συµβούλιο σύνθεση και έχουν, µε βάση τον σχετικό
κανονισµό ή/και σχετική ειδική απόφαση του Περιφερειακού Συµβουλίου,
και αποφασιστικές αρµοδιότητες.
Η Περιφερειακή Επιτροπή
40. Η Περιφερειακή Επιτροπή αναλαµβάνει, στις Περιφερειακές
Αυτοδιοικήσεις, το ρόλο και τις αρµοδιότητες της νυν Νοµαρχιακής
Επιτροπής. Καθιερώνεται η αναλογικότερη συµµετοχή της αντιπολίτευσης,
ενώ παράλληλα ενισχύεται ο εποπτικός και ελεγκτικός της ρόλος ως προς
τα οικονοµικά της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.
41. Ως προς την εποπτεία των οικονοµικών (εκτέλεση - υλοποίηση
προϋπολογισµού, πορεία εσόδων - εξόδων κλπ.) και γενικότερα της
διαχείρισης της περιφέρειας (έλεγχος απευθείας αναθέσεων, υλοποίηση
τεχνικού προγράµµατος, έργων / προµηθειών κ.ά.), η Περιφερειακή
Επιτροπή, σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στον κανονισµό λειτουργίας της,
ενηµερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα από τις υπηρεσίες και τα
αιρετά εκτελεστικά όργανα της περιφέρειας και εισηγείται σχετικά στο
Περιφερειακό Συµβούλιο. Στις αρµοδιότητές της περιλαµβάνεται η
κατάρτιση εισηγήσεων και εκθέσεων προς το Περιφερειακό Συµβούλιο για
τα εξής, ενδεικτικά, θέµατα:
• Ως προς την υλοποίηση του προϋπολογισµού, η υποβολή σχετικής
τριµηνιαίας έκθεσης προς το Περιφερειακό Συµβούλιο (βάσει σχετικής
εισήγησης των οικονοµικών υπηρεσιών που περιλαµβάνει οπωσδήποτε
την πορεία των εσόδων - δαπανών), στην οποία πρέπει να
καταχωρούνται και τυχόν παρατηρήσεις της µειοψηφίας. Η εν λόγω
18
έκθεση, όπως άλλωστε κάθε πράξη των οργάνων της περιφέρειας,
πρέπει υποχρεωτικά να δηµοσιεύεται και στο διαδίκτυο.
• Ως προς την επιβολή τελών, δικαιωµάτων και εισφορών από το
Περιφερειακό Συµβούλιο.
Συµβούλιο Διαβούλευσης Περιφέρειας
42. Καθιερώνεται Συµβούλιο Διαβούλευσης Περιφέρειας στο οποίο
συµµετέχουν, εκτός από τον Περιφερειάρχη και τους Αντιπεριφερειάρχες
καθώς και τους επικεφαλής των περιφερειακών παρατάξεων, οι δήµαρχοι
των Δήµων της Περιφέρειας, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, µη
κυβερνητικών οργανώσεων, οργανώσεων εργοδοτών, εργαζοµένων και
επαγγελµατικών συλλόγων κ.ο.κ. Το εν λόγω Συµβούλιο Διαβούλευσης
συγκροτείται µε απόφαση του Περιφερειάρχη και συνεδριάζει υποχρεωτικά
πριν από την έγκριση του ετήσιου προγράµµατος. Σε συνεργασία µε τους
συλλογικούς φορείς της αυτοδιοίκησης, εκπονείται Οδικός Χάρτης Λήψης
Απόφασης, ο οποίος περιλαµβάνει όλα τα στάδια και το περιεχόµενο των
σχετικών διαδικασιών (διαβούλευση, ανάρτηση στο διαδίκτυο κλπ.). Στο
πλαίσιο του Συµβουλίου Διαβούλευσης επιτυγχάνεται η αναγκαία θεσµική
επικοινωνία για ζητήµατα συντονισµού και προγραµµατισµού µεταξύ
δήµων και περιφέρειας.
Περιφερειακός Συνήγορος για τον Πολίτη και την Επιχείρηση
43. Θεσµοθετείται ο «Περιφερειακός Συνήγορος» για τους πολίτες και τις
επιχειρήσεις στο επίπεδο της περιφέρειας, µε επιλογή µε αυξηµένη
πλειοψηφία των 2/3 από το περιφερειακό συµβούλιο, µεταξύ των µελών
του, ή και εκτός αυτών, ενός προσώπου κύρους, το οποίο αναλαµβάνει
την ευθύνη διαµεσολάβησης µεταξύ πολιτών / συναλλασσόµενων µε τη
περιφέρεια και τη διοίκηση της περιφέρειας, µε στόχο την καταπολέµηση
της κακοδιοίκησης. Ο νέος αυτός θεσµός δεν υποκαθιστά, βέβαια, τον
«Συνήγορο του Πολίτη», αλλά είναι ένας καθαρά τοπικός θεσµός ο οποίος
συνεισφέρει αποφασιστικά στη βελτίωση της περιφερειακής διοίκησης και
των σχέσεών της µε τους πολίτες, ενώ από την άλλη πλευρά απαλλάσσει
τους αιρετούς (και ιδίως το Περιφερειάρχη) από το φόρτο που προκαλούν
σχετικά αιτήµατα από την πλευρά των πολιτών.
44. Ο Περιφερειακός Συνήγορος συντάσσει ειδική ετήσια έκθεση, η οποία
19
παρουσιάζεται σε ειδική δηµόσια συνεδρίαση του Περιφερειακού
Συµβουλίου και αναρτάται στο διαδίκτυο. Ο ίδιος ο Περιφερειακός
Συνήγορος υπάγεται, πάντως, όπως και κάθε δηµόσια αρχή, στην
ελεγκτική αρµοδιότητα του Συνηγόρου του Πολίτη.
6. Εκλογικό Σύστηµα: Αναβάθµιση της Αντιπροσώπευσης, Περιορισµός
των Εκλογικών Δαπανών
45. Το εκλογικό σύστηµα για την ανάδειξη των περιφερειακών αρχών
υπηρετεί την ανάγκη αναζωογόνησης της αντιπροσώπευσης και της
δηµοκρατικής συµµετοχής καθώς και την αναλογική εκπροσώπηση των
επιµέρους νοµαρχιακών διαµερισµάτων. Ταυτόχρονα, αντιµετωπίζεται το
πρόβληµα της διαφάνειας στα οικονοµικά των παρατάξεων µε την
εισαγωγή αποτελεσµατικότερων ελέγχων και περιορίζονται κατά το
δυνατόν, οι εκλογικές δαπάνες µε την πρόβλεψη µικρότερων εκλογικών
περιφερειών για τους Συµβούλους.
46. Επανέρχεται το σύστηµα του 50%+1, το οποίο θα είναι και το ποσοστό
που απαιτείται για τον επιτυχόντα συνδυασµό στον πρώτο γύρο µεταξύ
όλων των συνδυασµών ή (αν κανένας συνδυασµός δεν συγκεντρώσει
αυτό το ποσοστό) στο δεύτερο γύρο µεταξύ των δύο πρώτων
συνδυασµών. Η κατανοµή των εδρών µεταξύ των συνδυασµών θα
ακολουθήσει το ισχύον σύστηµα (3/5 για τον επιτυχόντα και 2/5 για τους
επιλαχόντες συνδυασµούς). Οι εκλογικές περιφέρειες θα είναι τα τέως
Νοµαρχιακά Διαµερίσµατα ή µικρότερες περιφέρειες, στις οποίες
κατανέµονται οι έδρες ανάλογα µε τον πληθυσµό τους. Οι υποψηφιότητες
των περιφερειακών συµβούλων θα αντιστοιχούν στις εν λόγω εκλογικές
περιφέρειες.
47. Με το νέο θεσµικό πλαίσιο βελτιώνονται οι ρυθµίσεις σχετικά µε τα
όργανα και τη διαδικασία ελέγχου των οικονοµικών των συνδυασµών και
των υποψηφίων από Ειδική Επιτροπή Ελέγχου, σε συνάρτηση και µε τις
ρυθµίσεις για τα πολιτικά κόµµατα. Η Επιτροπή αυτή συγκροτείται στο
επίπεδο της αποκεντρωµένης διοίκησης και έχει αρµοδιότητα ελέγχου των
οικονοµικών των περιφερειακών συνδυασµών και υποψηφίων. Επίσης,
προκειµένου να ενισχυθεί η συλλογικότητα και η δηµοκρατική λειτουργία
των περιφερειακών παρατάξεων, προβλέπεται η υποχρέωσή τους, να
καταθέτουν, µαζί µε την υποψηφιότητά τους ως συνδυασµών και
20
εσωτερικό κανονισµό λειτουργίας τους.
21
Β’ ΜΕΡΟΣ. Η ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΑΝΑΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΩΝ
ΔΗΜΩΝ
1. Αξιολόγηση υπάρχουσας κατάστασης
48. Η τολµηρή µεταρρύθµιση του «Ι. Καποδίστρια», που βελτίωσε αισθητά την
Τοπική Αυτοδιοίκηση, δε δηµιούργησε παρόλαυτα αποτελεσµατικούς
Δήµους µε οικονοµική αυτάρκεια και δυνατότητα άντλησης ιδίων πόρων,
ούτε διοικητική ικανότητα µε καλά οργανωµένες υπηρεσίες και ανθρώπινο
δυναµικό, που να αξιοποιούν τις νέες δυνατότητες και νέες τεχνολογίες
για την παροχή ποιοτικά αναβαθµισµένων υπηρεσιών. Για αυτό άλλωστε
µόνο σε 212 από τους 1034 πρωτοβάθµιους ΟΤΑ πιστοποιήθηκε η
διαχειριστική επάρκεια, αναγκαία προϋπόθεση συµµετοχής στο ΕΣΠΑ.
Αυτοί είναι οι λόγοι που πλήττουν την εύρυθµη λειτουργία αλλά και την
εικόνα της Αυτοδιοίκησης και των αιρετών της στη συνείδηση των
πολιτών, όπως καταγράφεται και στις ετήσιες Εκθέσεις του Συνηγόρου του
Πολίτη, του Σώµατος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δηµόσιας Διοίκησης και
του Γενικού Επιθεωρητή Δηµόσιας Διοίκησης.
49. Επιπλέον η Πολιτεία δεν στήριξε ουσιαστικά τους νέους ΟΤΑ µε πολιτικές
προγραµµατικής, οργανωτικής και λειτουργικής αναβάθµισης καθώς και µε
επαρκή χρηµατοδότηση, ούτε προχώρησε σε µια σχεδιασµένη, µε ενιαίο
τρόπο, και ολοκληρωµένη αλλαγή του διοικητικού συστήµατος της χώρας,
µε αποτέλεσµα το κάθε βήµα να µένει µετέωρο. Επιπλέον, το δηµοτικό
22
σύστηµα διακυβέρνησης παρέµεινε χωρίς ουσιαστικές αλλαγές.
50. Γίνεται σαφές ότι η Νέα Αρχιτεκτονική πρέπει να στοχεύει σε ένα Δήµο µε
αναπτυξιακό και κοινωνικό ρόλο, µε διοικητική και οικονοµική αυτοτέλεια,
που παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στους πολίτες, αποτελώντας
βασικό πυλώνα της τοπικής ανάπτυξης. Απαραίτητη προϋπόθεση για την
23
επίτευξη αυτού του στόχου αποτελεί η γενναία αναδιανοµή αρµοδιοτήτων
και πόρων ανάµεσα στο κράτος και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
2. Η Επαναθεµελίωση των Δήµων
51. Στο πλαίσιο της Νέας Αρχιτεκτονικής επαναθεµελιώνεται η πρωτοβάθµια
Αυτοδιοίκηση µε λιγότερους και ισχυρότερους Δήµους, ανεξαιρέτως σε
όλη τη χώρα, οι οποίοι χωροθετούνται µε βάση αντικειµενικά
(γεωγραφικά, δηµογραφικά, αναπτυξιακά κ.ά.) κριτήρια, ικανοί να
ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις, να αξιοποιούν τη σύγχρονη
τεχνολογία και µεθόδους διοίκησης και έτοιµοι να υποδεχθούν
διευρυµένες αρµοδιότητες ιδίως από τις νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις στους
τοµείς λ.χ. της παιδείας, της υγείας, της απασχόλησης, του
περιβάλλοντος, των µεταφορών. Δήµοι ανοιχτοί στην κοινωνία, µε
δηµόσια διαβούλευση για µείζονες αποφάσεις τους, µε ενδοδηµοτική
αποκέντρωση και τοπικά έσοδα. Παράλληλα, υιοθετούνται σύγχρονα
συστήµατα λογιστικής διαχείρισης, δεικτών µέτρησης αποδοτικότητας και
διοίκησης ανθρώπινων πόρων. Οι νέοι δήµοι µπορούν να αναλάβουν
σηµαντικές πρόσθετες αρµοδιότητες µε τους αναγκαίους πόρους για την
άσκησή τους, καθώς και δηµοσιονοµικές ευθύνες.
52. Ο αριθµός των Δήµων σε όλη τη χώρα, µε την εφαρµογή των κριτηρίων
συνενώσεων περιορίζεται δραστικά και δεν θα υπερβαίνει τους 370.
Συνεπώς η συγκρότησή τους σε πληθυσµιακά και χωρικά µεγαλύτερες
γεωγραφικές µονάδες, διευκολύνει την ανάπτυξη ενός ισχυρότερου
διοικητικού συστήµατος, που ικανοποιεί δύο κυρίως στόχους: Οι Δήµοι
αποτελέσουν έτσι ισχυρές µονάδες τοπικής ανάπτυξης και ταυτόχρονα
εξελίσσονται σε αποτελεσµατικούς διαχειριστές υπηρεσιών, ιδίως στην
καθηµερινή ζωή των πολιτών και στην ποιότητά της. Σε αυτή τη λογική η
µείωση του αριθµού των Δήµων συµπεριλαµβάνει για πρώτη φορά και το
σύνολο της Αττικής (σήµερα 102 δήµοι και 20 κοινότητες) και της
Θεσσαλονίκης (45 δήµοι).
Νησιωτικότητα – Ορεινότητα
53. Ειδική πρόβλεψη υπάρχει για τις νησιωτικές περιοχές στη βάση της αρχής
για κάθε νησί να αντιστοιχεί ένας Δήµος, πλην εύλογων εξαιρέσεων. Η
νησιωτικότητα λαµβάνεται υπόψη ώστε να προσαρµοστούν στις ανάγκες
24
της όλες οι γενικές ρυθµίσεις που επηρεάζονται από αυτή. Αναλογικά µε
τον ίδιο τρόπο λαµβάνονται υπόψη οι ειδικές ανάγκες των ορεινών δήµων.
Επίσης το ζήτηµα των αρµοδιοτήτων πρέπει να εξειδικευθεί υπό το φως
της νησιωτικότητας και των ειδικών συνθηκών που δηµιουργεί.
Δίνουµε Δύναµη στο Χωριό και στη Γειτονιά
54. Η αναδιάταξη µεγεθών από µόνη της δεν αποτελεί ικανή προϋπόθεση για
την αναβάθµιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, είναι αναγκαία όµως για την
ανάληψη ενός νέου ρόλου από αυτήν. Η δηµιουργία µεγαλύτερων ΟΤΑ
συνοδεύεται από την συγκρότησή τους στη βάση ενδοδηµοτικής
αποκέντρωσης, µε στόχο την παροχή διοικητικών υπηρεσιών όσο το
δυνατόν πιο κοντά στο δηµότη, δίνοντας δύναµη στο χωριό και τη
γειτονιά.
55. Στον ίδιο στόχο συµβάλλει και η εκπροσώπηση όλων των σηµερινών
Δήµων που συνδυάζεται µε ένα νέο σύστηµα διακυβέρνησης, το οποίο
προωθεί τη συλλογική δράση, την αποσυµφόρηση και τη διαφάνεια.
Περιορίζονται Δραστικά τα Νοµικά Πρόσωπα Δηµοσίου και Ιδιωτικού
Δικαίου των ΟΤΑ
56. Με την πάροδο του χρόνου και την εφαρµογή διάφορων προγραµµάτων,
έχει δηµιουργηθεί, ιδίως τα τελευταία χρόνια, µία πληθώρα Νοµικών
Προσώπων Δηµοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, µε
25
δικό τους Διοικητικό Συµβούλιο και προϋπολογισµό. Αυτά, σε πολλές
περιπτώσεις, είναι αναποτελεσµατικά ως προς το αντικείµενο για το οποίο
δηµιουργήθηκαν, ενώ συχνά παρατηρούνται επικαλύψεις σκοπών και
αρµοδιοτήτων, σπάταλη ανθρώπινων και οικονοµικών πόρων και µειωµένη
αποτελεσµατικότητα.
57. Με τη Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης
Διοίκησης δίνεται η δυνατότητα διοικητικού, λειτουργικού και οικονοµικού
εκσυγχρονισµού των ΝΠΔΔ & ΙΔ. Με στόχο τη βελτίωση του έργου που
παράγεται. Η προσπάθεια αυτή ξεκινά από τη δραστική µείωση του
αριθµού τους. Από περίπου 6.000 (χωρίς να υπολογίζονται σχολικές
επιτροπές) οδηγούµαστε σε λιγότερο από 2.000 ακολουθώντας την αρχή
ένα νοµικό πρόσωπο ανά κατηγορία δραστηριότητας σε κάθε νέο Δήµο
δηλ., στη κατάργηση πλέον των 4.000 ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ και Δηµοτικών
Επιχειρήσεων και των αντίστοιχων θέσεων ΔΣ. Τα Νοµικά Πρόσωπα της
Αυτοδιοίκησης αποκτούν µία εξορθολογισµένη οργάνωση, ικανή να τους
παρέχει τα εχέγγυα για την καλύτερη παροχή υπηρεσιών και τη βελτίωση
της εξυπηρέτησης του πολίτη ενώ περιορίζονται δραστικά τα λειτουργικά
έξοδα. Στο πλαίσιο αυτό επιτυγχάνεται η οριστική διευθέτηση των
εκκρεµοτήτων που παραµένουν σχετικά µε τη σύσταση και λειτουργία των
δηµοτικών λιµενικών ταµείων.
3. Νέες Αρµοδιότητες, Δυνατότητες και Υπηρεσίες στην Εξυπηρέτηση
του Πολίτη
58. Η αναµενόµενη διεύρυνση των γεωγραφικών και πληθυσµιακών ορίων
αναφοράς των πρωτοβάθµιων ΟΤΑ διαµορφώνει ένα νέο πλαίσιο
οργάνωσης και λειτουργίας της πρωτοβάθµιας αυτοδιοίκησης. Η ίδια η
έννοια «τοπική υπόθεση», αλλάζοντας κλίµακα, διευρύνεται και έτσι
οδηγεί σε ανάλογη ενδυνάµωση του ρόλου των νέων Δήµων στον τοπικό
αναπτυξιακό προγραµµατισµό και στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς
τους πολίτες σε καίριους τοµείς.
59. Έτσι, οι νέοι και ισχυροί δήµοι αναλαµβάνουν νέες αρµοδιότητες, µαζί µε
τους ανθρώπινους και οικονοµικούς πόρους που προέρχονται από την
καταργούµενη νοµαρχιακή αυτοδιοίκηση, όπως:
• η πρόνοια και η προστασία της δηµόσιας υγείας,
• η ανέγερση σχολικών κτιρίων,
26
• η καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού,
• η ένταξη των µεταναστών,
• οι πολεοδοµικές εφαρµογές,
• ο υγειονοµικός έλεγχος,
• η προστασία της παιδικής και της τρίτης ηλικίας,
• οι λαϊκές αγορές
• οι αδειοδοτήσεις και ο έλεγχος πολλών τοπικών, οικονοµικών και
κοινωνικών δραστηριοτήτων,
• η πολιτική προστασίας, µε την ένταξη των δήµων στον εθνικό
σχεδιασµό µε συγκεκριµένο ρόλο και αρµοδιότητες.
60. Για να έχει ο δήµος τη διοικητική ικανότητα να ασκήσει αποτελεσµατικά το
παραπάνω ευρύ φάσµα αρµοδιοτήτων, το οποίο καλύπτει τις καθηµερινές
ανάγκες των κατοίκων του, και ταυτόχρονα να είναι σε θέση να
κατασκευάζει και να διαχειρίζεται, όλες τις κρίσιµες υποδοµές για την
ποιότητα ζωής των δηµοτών και την τοπική ανάπτυξη, πρέπει να διαθέτει
τις ακόλουθες υπηρεσίες:
• Προγραµµατισµού,
• Οικονοµική υπηρεσία,
• Τεχνική υπηρεσία,
• Πληροφορικής,
• Νοµικής υποστήριξης,
• Διοίκησης – Διαχείρισης ανθρώπινου δυναµικού,
• Περιβάλλοντος – Πολιτικής Προστασίας.
61. Στο πλαίσιο των νέων δήµων, στα όρια των σηµερινών συνενούµενων
ΟΤΑ διατηρούνται διοικητικές υπηρεσίες απαραίτητες για την άµεση
εξυπηρέτηση των δηµοτών.
62. Η λειτουργία των νέων δήµων βασίζεται στη χρησιµοποίηση πρότυπων
οργανισµών ανάλογα µε το µέγεθος και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά τους,
καθώς και το νησιωτικό ή ορεινό χαρακτήρα τους.
4. Ηλεκτρονική Δηµοτική Διακυβέρνηση
63. Κεντρικός στόχος της νέας Αρχιτεκτονικής είναι η θεµελίωση του
ψηφιακού δήµου µε τη σταδιακή αλλαγή της σηµερινής µορφής της
27
παροχής υπηρεσιών: αντί να πηγαίνει ο πολίτης στις δηµοτικές δοµές, να
παρέχονται όλο και περισσότερες υπηρεσίες σε αντίστοιχο σηµείο στο
χωριό του ή και στο σπίτι του. Έτσι, µειώνεται η σηµασία της απόστασης
ενός οικισµού από την έδρα ενός Δήµου και του προσδιορισµού της έδρας
του.
Δηµοτικό e - ΚΕΠ
64. Για την εξυπηρέτηση του πολίτη ενισχύεται και εκσυγχρονίζεται ο θεσµός
των δηµοτικών ΚΕΠ, µε τη δηµιουργία µικρών, αποτελεσµατικών
«Δηµοτικών e – ΚΕΠ», σε κάθε γειτονιά ή χωριό ανάλογα µε τις ανάγκες
εξυπηρέτησης, µε τα οποία παρέχονται οι βασικές υπηρεσίες της δηµοτικής
και περιφερειακής αυτοδιοίκησης όσο το δυνατόν εγγύτερα στο πολίτη.
Κάρτα Δηµότη
65. Με την εισαγωγή της έξυπνης «κάρτας του Δηµότη», ξεκινά η υλοποίηση
της «κάρτας του πολίτη». Με αυτή περνούν οι Δήµοι στην αυτόµατη
εξυπηρέτηση (π.χ. έκδοση πιστοποιητικών), αλλά και διευκολύνεται η
συµµετοχή σε δηµοκρατικές διαδικασίες (π.χ. τοπικά δηµοψηφίσµατα).
Αυτόµατη Εξυπηρέτηση
66. Οι δήµοι εξοπλιζόµενοι µε τις απαραίτητες υποδοµές (µηχανήµατα
αυτόµατης εξυπηρέτησης - «δηµοτικά ΑΤΜ»), που θα εγκατασταθούν στα
δηµοτικά e – ΚΕΠ θα έχουν τη δυνατότητα αυτόµατης εξυπηρέτησης 24
ώρες το 24ώρο, 365 µέρες το χρόνο.
Διοικητική Βοήθεια στο Σπίτι
67. Ταυτόχρονα αξιοποιούνται νέοι θεσµοί στήριξης του πολίτη, όπως η
«διοικητική βοήθεια στο σπίτι» µε την οποία µπορεί να εξυπηρετούνται
όσοι δηµότες το έχουν ανάγκη. Για το σκοπό αυτό εισάγεται ο θεσµός του
δηµοτικού ανταποκριτή, δηλ. πολυδύναµου υπαλλήλου για την
εξυπηρέτηση των κατοίκων µε αξιοποίηση και των νέων τεχνολογιών.
68. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση µπορεί να λειτουργήσει ως δύναµη
µετασχηµατισµού, βελτιώνοντας τον τρόπο µε τον οποίο οι πολίτες
έρχονται σε επαφή µε την τοπική αυτοδιοίκηση. Σε πρακτικό επίπεδο, η
ηλεκτρονική διακυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να εξυπηρετεί τον πολίτη
µε κατάλληλο τρόπο αδιάλειπτα, µειώνει το κόστος παροχής, αυξάνει την
ταχύτητα διάχυσης της πληροφόρησης και το πλήθος των διαθέσιµων
πληροφοριών, διευκολύνοντας έτσι την πρόσβαση σε αυτές µεγάλου
28
πλήθους ανθρώπων αλλά και βελτιώνοντας την απόδοση της διοίκησης.
Διαφάνεια: Υποχρεωτική Ανάρτηση στο Διαδίκτυο όλων των Πράξεων
και Αποφάσεων των Οργάνων των ΟΤΑ
69. Η άµεση και υποχρεωτική δηµοσίευση όλων των αποφάσεων των αιρετών
οργάνων των ΟΤΑ, συµπεριλαµβανοµένων των αποφάσεων για τη
λειτουργία των συλλογικών οργάνων καθώς και των προκηρύξεων,
διαγωνισµών, προµηθειών, προσλήψεων, συµβάσεων και αναθέσεων, στο
διαδίκτυο, σύµφωνα µε τη σχετική νοµοθετική πρωτοβουλία, δηµιουργεί
ένα νέο περιβάλλον διαφάνειας στο οποίο θεµελιώνεται εξυπαρχής η
λειτουργία των νέων Δήµων. Η διαφάνεια αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση
για τη διασφάλιση της αρχής της πολιτικής λογοδοσίας, που διευκολύνει
τον πολιτικό έλεγχο συγκεκριµένων οργάνων και αποφάσεων και την
απόδοση πολιτικών ευθυνών.
70. Η προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, επιπλέον, δια της
απλοποίησης και συνέργειας των διαδικασιών, εξασφαλίζει τις διαδικασίες
εσωτερικής αποκέντρωσης στους νέους, µεγαλύτερους και ισχυρότερους
Δήµους, αυξάνοντας τον οριζόντιο συντονισµό των δράσεων και των
υπηρεσιών και την αµεσότερη διασύνδεση των Ο.Τ.Α. µε την κοινωνία των
πολιτών, τις επιχειρήσεις και τις εθελοντικές οργανώσεις. Και, βέβαια,
εγγυάται «τεχνικά» τη δυνατότητα να λαµβάνονται αποφάσεις και να
υλοποιούνται δράσεις όσο το δυνατόν εγγύτερα στον πολίτη και το
πρόβληµα που κάθε φορά ανακύπτει.
71. Οι Δήµοι, συστηµατοποιώντας τη χρήση της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης,
πρέπει να οµαδοποιήσουν τις υπηρεσίες που παρέχουν σε τρεις
κατηγορίες:
• Υπηρεσίες σε συνεργασία µε άλλους Φορείς του Δηµοσίου: Οι
Δήµοι συνεργάζονται µε τους τελικούς αποδέκτες των πιστοποιητικών
που παρέχουν (π.χ. Πιστοποιητικά Γεννήσεως & Οικογενειακής
Καταστάσεως που προορίζονται για το ΑΣΕΠ, το Υπουργείο Παιδείας –
Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση κλπ.) ώστε να δηµιουργηθεί µια αυτόµατη
αλυσίδα διακίνησης εγγράφων και να ελαχιστοποιηθεί η επιβάρυνση
του πολίτη. Ο Δήµος οφείλει να παρέχει τα δεδοµένα των µητρώων
του (π.χ Δηµοτολόγιο κλπ.), τα έγγραφα που εκδίδει, που καθιστούν
πληροφορία και έγγραφα, καθώς και το σύνολο των επιχειρησιακών
διαδικασιών ενός Δήµου, «επαναχρησιµοποιήσιµη πληροφορία» από
29
κάθε «τρίτο» εξουσιοδοτηµένο Φορέα (συµπεριλαµβανοµένων των
ΚΕΠ).
• Υπηρεσίες ηλεκτρονικών συναλλαγών: Αντίστοιχα, οι Δήµοι
συνεργάζονται µε τις Τράπεζες και τις άλλες κρατικές υπηρεσίες (π.χ.
Υπουργείο Εσωτερικών, Υπουργείο Οικονοµικών, Πολεοδοµίες,
Υπουργείο Υγείας) για να αυτοµατοποιήσουν τις διαδικασίες µέσω των
οποίων εκτελούν οικονοµικές συναλλαγές µε τους πολίτες και τις
επιχειρήσεις, παρέχουν άδειες κλπ. Μέσω αυτής της αυτοµατοποίησης
των διαδικασιών, ο Δήµος εγκαθιστά επίσης την ηλεκτρονική
επικοινωνία ανάµεσα στις υπηρεσίες του, ώστε να µην χρειάζεται, όπως
γίνεται τώρα, να αναλαµβάνει πολλές φορές ο πολίτης, ή ο
εκπρόσωπος της επιχείρησης, το ρόλο της «διεπαφής» ανάµεσα στις
υπηρεσίες (µεταφέροντας έγγραφα προς υπογραφή από µια υπηρεσία
προς την άλλη).
• Κοινωνικές Υπηρεσίες: Οι Δήµοι βελτιώνουν την πρόσβαση στις
κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχουν (Παιδεία, Υγεία, Πολιτισµό,
Αθλητισµό) και εγκαθιστούν διαδικασίες ηλεκτρονικής εγγραφής,
προσδιορισµού ραντεβού µέσω τηλεφώνου, διαδικτύου κλπ.
5. Το Σύστηµα Δηµοτικής Διακυβέρνησης
72. Η διεύρυνση των αρµοδιοτήτων των δήµων καθώς και των ορίων τους
επιβάλλει τον επανασχεδιασµό του συστήµατος τοπικής διακυβέρνησης. Η
ενσωµάτωση των νέων αρχών δηµοκρατικής διακυβέρνησης οδηγεί στην
αναβαθµισµένη συµµετοχή του πολίτη, στη διαβούλευση πριν τη λήψη
των αποφάσεων, στη διαφανή άσκηση της εξουσίας και στην υποχρεωτική
λογοδοσία όποιου ασκεί δηµόσια εξουσία, επιβάλλει την επαναξιολόγηση
των δηµοτικών θεσµών διακυβέρνησης, την αναβάθµιση και τον
εµπλουτισµό τους αλλά και την αποκεντρωµένη διάρθρωσή τους, ώστε να
επιτρέπουν την αµεσότερη και αποτελεσµατικότερη συµµετοχή και
εξυπηρέτηση του δηµότη.
Δήµαρχος, Αντιδήµαρχοι και Εκτελεστική Επιτροπή
73. Ο Δήµαρχος ασκεί τις καταστατικές και τις εκτελεστικές του
αρµοδιότητες, συνεργαζόµενος µε την Εκτελεστική Επιτροπή στην οποία
µετέχουν οι θεµατικοί και τοπικοί Αντιδήµαρχοι. Ως Πρόεδρός της αλλά και
της Δηµαρχιακής Επιτροπής έχει βασικό ηγετικό ρόλο για τον συντονισµό
30
των δράσεων του Δήµου. Η ενίσχυση των επιτελικών χαρακτηριστικών
στη λειτουργία και στο ρόλο του Δηµάρχου διασφαλίζεται µέσω ενός
περισσότερο ισορροπηµένου συστήµατος κατανοµής ευθυνών και
εξουσίας, µε την αναµόρφωση του θεσµού των αντιδηµάρχων, τη
συγκρότηση ενός συλλογικού εκτελεστικού οργάνου (της Εκτελεστικής
Επιτροπής), την καθιέρωση του θεσµού του Συνήγορου του Δηµότη και
της Επιχείρησης, την αναβάθµιση της Δηµαρχιακής Επιτροπής (και της
εκπροσώπησης της αντιπολίτευσης σε αυτήν), του Δηµοτικού Συµβουλίου
και των Επιτροπών του. Με την ανάληψη των καθηκόντων του, ο
Δήµαρχος παρουσιάζει τις προγραµµατικές του δηλώσεις, οι οποίες
εγκρίνονται από το Συµβούλιο.
74. Οι Αντιδήµαρχοι κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: τους θεµατικούς και
τους τοπικούς Αντιδηµάρχους, οι ρόλοι των οποίων µπορεί να συµπίπτουν
στο ίδιο πρόσωπο. Οι Αντιδήµαρχοι επιλέγονται µεταξύ των δηµοτικών
συµβούλων από τον Δήµαρχο. Οι θεµατικοί Αντιδήµαρχοι µπορούν να
αντιστοιχούν στη συγκρότηση των βασικών τοµέων της διοίκησης.
75. Οι τοπικοί Αντιδήµαρχοι είναι αρµόδιοι για συγκεκριµένες γεωγραφικές
περιοχές του Δήµου που ταυτίζονται µε τους δήµους / κοινότητες που
συνενώνονται στο πλαίσιο της Νέας Αρχιτεκτονικής. Στους δήµους που
συνενώνονται υπάρχει ανάγκη για τον εκ του σύνεγγυς συντονισµό των
υπηρεσιών στο πλαίσιο των αποφάσεων του δηµάρχου. Οι τοπικοί
αντιδήµαρχοι επιλέγονται µεταξύ των συµβούλων που προέρχονται από
τους συνενούµενους δήµους - κοινότητες και ασκούν αρµοδιότητες που
έχουν τοπικό χαρακτήρα. Οι τοπικοί αντιδήµαρχοι αναλαµβάνουν κυρίως
το συντονισµό των τοπικών διοικητικών υπηρεσιών, του τοπικού ΚΑΠΗ,
παιδικού σταθµού κλπ., την υποστήριξη και τον συντονισµό των τοπικών
συµβουλίων κ.ά. Ιδιαίτερα κρίσιµος είναι ο ρόλος των τοπικών
Αντιδηµάρχων για τις σχέσεις των νέων δήµων προς τους πολίτες των
καταργούµενων δήµων/κοινοτήτων, αφού έτσι δηµιουργείται ένας ορατός
θεσµός εύκολης τοπικής πρόσβασης και επίλυσης προβληµάτων, ενώ
παράλληλα διασφαλίζεται η απευθείας εκπροσώπηση αυτών των πολιτών
στην εκτελεστική λειτουργία του νέου δήµου.
76. Καθιερώνεται ένα νέο όργανο, η Εκτελεστική Επιτροπή, ως συλλογικό
επιχειρησιακό-εκτελεστικό όργανο στους δήµους. Συµµετέχουν, εκτός από
τον Δήµαρχο ως Πρόεδρο, όλοι οι θεµατικοί και τοπικοί Αντιδήµαρχοι,
31
καθώς επίσης (χωρίς δικαίωµα ψήφου) και ο Γενικός Γραµµατέας του
Δήµου (στους δήµους όπου υφίσταται τέτοιο όργανο). Στις συνεδριάσεις
της µπορούν επίσης να καλούνται από τον Δήµαρχο και να συµµετέχουν
και οι Διευθυντές ή άλλοι επικεφαλής των σηµαντικότερων οργανικών
µονάδων του δήµου ανάλογα µε την περίπτωση. Με ένα τέτοιο συλλογικό
επιχειρησιακό όργανο αυξάνεται αποφασιστικά η διαφάνεια της δηµοτικής
δράσης, καθώς και βελτιώνεται θεαµατικά, ο συντονισµός των δράσεων
και των υπηρεσιών του δήµου.
77. Ως συλλογικό όργανο µε επιτελικό ρόλο, η Εκτελεστική Επιτροπή
αναλαµβάνει και αρµοδιότητες που αφορούν το δηµοτικό προγραµµατισµό
και ενδεικτικά:
• Την ευθύνη για την κατάρτιση και την υλοποίηση του Επιχειρησιακού
Προγράµµατος, το οποίο και εισηγείται στο Δηµοτικό Συµβούλιο.
• Την κατάρτιση και εισήγηση στο Δηµοτικό Συµβούλιο του Τεχνικού
Προγράµµατος του Δήµου και την ευθύνη της υλοποίησής του.
• Την εναρµόνιση των προτάσεων των υπηρεσιών του δήµου ως προς
τον προϋπολογισµό και την υποβολή σχετικής γνώµης προς τη
Δηµαρχιακή Επιτροπή πριν την κατάρτιση του προϋπολογισµού.
• Την υποβολή, προς το Δηµοτικό Συµβούλιο, ετήσιας έκθεσης
πεπραγµένων.
• Την ευθύνη για την πιστή εκτέλεση του προϋπολογισµού.
• Την παρακολούθηση, αξιολόγηση και συντονισµό των δράσεων των
νοµικών προσώπων του δήµου, λαµβάνοντας υπόψη και τις σχετικές
εισηγήσεις των Προέδρων των Τοπικών Συµβουλίων.
Αναβάθµιση Δηµοτικού Συµβούλιου
78. Το Δηµοτικό Συµβούλιο παραµένει το βασικό όργανο µε το τεκµήριο
αρµοδιότητας εντός του Δήµου. Ο επιτελικός και ελεγκτικός του ρόλος
ενισχύεται, µέσω της αναβάθµισης των Επιτροπών, και ταυτόχρονα
ενισχύεται η θέση της αντιπολίτευσης (π.χ. στη Δηµαρχιακή Επιτροπή).
Δεδοµένης της µείωσης του αριθµού των Δήµων, σε συνδυασµό µε τον
περιορισµό του αριθµού των µελών των τοπικών συµβουλίων,
οδηγούµαστε σε δραστικό περιορισµό του συνολικού αριθµού των
αιρετών. Αυτό επιτρέπει την αύξηση του αριθµού των δηµοτικών
συµβούλων.
32
79. Ενόψει της προτεινόµενης αύξησης των µελών του δηµοτικού συµβουλίου,
αλλά και των πιεστικών αναγκών για αποσυµφόρηση της Ολοµέλειας του
Δηµοτικού Συµβουλίου, ιδίως στους µεγαλύτερους δήµους, ενισχύονται
αποφασιστικά οι Επιτροπές του Δηµοτικού Συµβουλίου, οι οποίες
έχουν ανάλογη προς το Δηµοτικό Συµβούλιο σύνθεση και µπορούν να
έχουν, µε βάση τον σχετικό κανονισµό ή/και σχετική ειδική απόφαση του
Δηµοτικού Συµβουλίου, και αποφασιστικές αρµοδιότητες. Η δηµιουργία
τέτοιων επιτροπών µπορεί να προσαρµόζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
τους, αφού σε τουριστικούς δήµους, λ.χ., µπορεί να συγκροτηθεί ειδική
Επιτροπή Τουρισµού, σε αγροτικούς δήµους αντίστοιχη επιτροπή κ.ο.κ. Σε
περιπτώσεις µείζονος σηµασίας, µπορεί η εν λόγω Επιτροπή (αλλά και οι
υπόλοιπες επιτροπές µε αποφασιστικές αρµοδιότητες) να παραπέµπει το
ζήτηµα στο Δηµοτικό Συµβούλιο, ενώ το ίδιο ισχύει και όταν ένας
ορισµένος αριθµός µελών του Δηµοτικού Συµβουλίου (λ.χ. τα 2/5) ζητήσει
να ληφθεί η σχετική απόφαση από το Δηµοτικό Συµβούλιο. Με αυτό το
νέο θεσµό επιτυγχάνεται σηµαντική αποσυµφόρηση του Δηµοτικού
Συµβουλίου, χωρίς να µαταιώνεται, σε περιπτώσεις µείζονος σηµασίας, ο
ρόλος του τοπικού αντιπροσωπευτικού σώµατος. Ενόψει του όγκου, της
βαρύτητας, του ειδικού - τεχνικού χαρακτήρα και του φόρτου εργασίας
που προκαλούν στα Δηµοτικά Συµβούλια τα ζητήµατα χωροταξίας –
χωροθέτησης (δραστηριοτήτων, καταστηµάτων, ακόµη, λ.χ., και
περιπτέρων), πολεοδοµίας (τροποποιήσεις ρυµοτοµικών ή οικοδοµικών
γραµµών κ.ά.) και περιβάλλοντος, απαραίτητη είναι η δηµιουργία µιας
Επιτροπής Χωροταξίας - Περιβάλλοντος µε αναλογική συµµετοχή της
αντιπολίτευσης, σύµφωνα µε την σύνθεση του Δηµοτικού Συµβουλίου.
80. Η Δηµαρχιακή Επιτροπή αποκτά αναλογικότερη συµµετοχή της
αντιπολίτευσης, ενώ παράλληλα ενισχύεται ο εποπτικός και ελεγκτικός της
ρόλος ως προς τα οικονοµικά του δήµου. Προς τον σκοπό αυτό, ενόψει και
της προτεινόµενης αύξησης των µελών του δηµοτικού συµβουλίου, καθώς
και των αρµοδιοτήτων της Δηµαρχιακής Επιτροπής, τα µέλη της είναι είτε
7 (πέντε και δύο από την αντιπολίτευση), είτε 9 (έξι και τρία), είτε 11
(επτά και τέσσερα). Τα µέλη της Δηµαρχιακής Επιτροπής εκπροσωπούν τις
παρατάξεις τους (οµάδες) και συνεπώς παύουν να είναι µέλη της και
αντικαθίστανται εφόσον πάψουν να είναι µέλη της παράταξης (οµάδας)
τους.
33
81. Ως προς την εποπτεία των οικονοµικών (εκτέλεση-υλοποίηση
προϋπολογισµού, πορεία εσόδων-εξόδων κλπ.) και γενικότερα της
διαχείρισης του δήµου (έλεγχος απευθείας αναθέσεων, υλοποίηση
τεχνικού προγράµµατος, έργων/προµηθειών κ.ά.), η Δηµαρχιακή
Επιτροπή, σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στον κανονισµό λειτουργίας της,
ενηµερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα από τις υπηρεσίες και τα
αιρετά εκτελεστικά όργανα του δήµου και εισηγείται σχετικά στο Δηµοτικό
Συµβούλιο. Στις αρµοδιότητές της, επίσης, περιλαµβάνεται η κατάρτιση
σχεδίων και εισηγήσεων για τα εξής, ενδεικτικά, θέµατα:
• Ως προς την υλοποίηση του προϋπολογισµού, η υποβολή σχετικής
τριµηνιαίας έκθεσης προς το Δηµοτικό Συµβούλιο (βάσει σχετικής
εισήγησης των οικονοµικών υπηρεσιών που περιλαµβάνει οπωσδήποτε
την πορεία των εσόδων-δαπανών), στην οποία πρέπει να
καταχωρούνται και τυχόν παρατηρήσεις της µειοψηφίας. Η εν λόγω
έκθεση, όπως άλλωστε κάθε πράξη των οργάνων του δήµου, πρέπει
υποχρεωτικά να δηµοσιεύεται και στο διαδίκτυο.
• Ως προς τη σύναψη δανείων από το δήµο, προτού αποφασίσει το
Δηµοτικό Συµβούλιο. Σηµειώνεται ότι η σύναψη δανείων και
γενικότερα η δανειακή επιβάρυνση των δήµων θα παρακολουθείται
από την υπηρεσία εποπτείας, η οποία τηρεί και σχετικό αρχείο µε
συγκεντρωτικά στοιχεία.
• Ως προς την διαχείριση της δηµοτικής περιουσίας και ειδικότερα ως
προς δωρεές δηµοτικών ακινήτων, δωρεάν παραχώρηση κυριότητας
και χρήσης, εκποίηση ή ανταλλαγή ή αγορά ακινήτων.
• Ως προς την επιβολή τελών, δικαιωµάτων και εισφορών από το
Δηµοτικό Συµβούλιο.
Συµβούλιο Διαβούλευσης
82. Καθιερώνεται Συµβούλιο Διαβούλευσης στο οποίο συµµετέχουν, εκτός
από τον Δήµαρχο και τους επικεφαλής των δηµοτικών παρατάξεων,
εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, µη κυβερνητικών οργανώσεων,
οργανώσεων εργοδοτών, εργαζοµένων και επαγγελµατικών συλλόγων
κ.ο.κ. Συγκροτείται µε απόφαση του Δηµάρχου και συγκαλείται
υποχρεωτικά ετησίως, πριν από την έγκριση από το Δηµοτικό Συµβούλιο,
του ετήσιου Προγράµµατος και Προϋπολογισµού του Δήµου. Σε
συνεργασία µε τους συλλογικούς φορείς της αυτοδιοίκησης, εκπονείται
Οδικός Χάρτης Λήψης Απόφασης, ο οποίος περιλαµβάνει όλα τα στάδια και
34
το περιεχόµενο των σχετικών διαδικασιών (διαβούλευση, ανάρτηση στο
διαδίκτυο κλπ.).
Συνήγορος του Δηµότη και Συνήγορος της Επιχείρησης
83. Θεσµοθετείται ο «Συνήγορος του Δηµότη» και ο «Συνήγορος της
Επιχείρησης», µε επιλογή µε αυξηµένη πλειοψηφία των 2/3 από το
Δηµοτικό Συµβούλιο, µεταξύ των µελών του, ή και εκτός αυτών, ενός
προσώπου κύρους, το οποίο αναλάµβανει την ευθύνη διαµεσολάβησης
µεταξύ πολιτών / συναλλασσόµενων µε το δήµο και διοίκησης του δήµου,
µε στόχο την καταπολέµηση της κακοδιοίκησης. Ο νέος αυτός θεσµός δεν
υποκαθιστά, βέβαια, τον «Συνήγορο του Πολίτη», αλλά είναι ένας καθαρά
τοπικός θεσµός, ο οποίος συνεισφέρει αποφασιστικά στη βελτίωση της
δηµοτικής διοίκησης και των σχέσεών της µε τους πολίτες, ενώ από την
άλλη πλευρά απαλλάσσει τους αιρετούς (και ιδίως το Δήµαρχο) από τον
φόρτο που προκαλούν σχετικά αιτήµατα από την πλευρά των πολιτών.
84. Ο Συνήγορος του Δηµότη και της Επιχείρησης συντάσσει ειδική ετήσια
έκθεση, η οποία παρουσιάζεται σε ειδική δηµόσια συνεδρίαση του
Δηµοτικού Συµβουλίου και αναρτάται στο διαδίκτυο. Ο ίδιος ο Συνήγορος
του Δηµότη και της Επιχείρησης υπάγεται, πάντως, όπως και κάθε δηµόσια
αρχή, στην ελεγκτική αρµοδιότητα του Συνηγόρου του Πολίτη.
Επαναθεµελίωση της Σχέσης του Δήµου µε το Χωριό και τη Γειτονιά
85. Συγκροτούνται πενταµελή τοπικά συµβούλια σε όλα τα υπάρχοντα τοπικά
διαµερίσµατα, µε πληθυσµό τουλάχιστον 1000 κατοίκων και τριµελή
τοπικά συµβούλια για πληθυσµό µικρότερο των 1000 κατοίκων (για τοπικά
διαµερίσµατα µε πληθυσµό κάτω από 500 εκλέγεται ένας τοπικός
εκπρόσωπος). Ιδρύονται τοπικά διαµερίσµατα και στην έδρα των
σηµερινών Δήµων µε πληθυσµό έως 10.000 και συγκροτούνται αντίστοιχα
τοπικά συµβούλια. Το Τοπικό Συµβούλιο εκλέγει Πρόεδρο, ο οποίος
συµµετέχει στις συνεδριάσεις των Δηµοτικών Συµβουλίων και της
Εκτελεστικής Επιτροπής όταν συζητούνται θέµατα που αφορούν το τοπικό
τους διαµέρισµα και εισηγούνται σχετικά.
35
86. Τα τοπικά συµβούλια έχουν αρµοδιότητες στην αντιµετώπιση τοπικής
εµβέλειας προβληµάτων, όπως π.χ.:
• Την αποκατάσταση επείγοντος χαρακτήρα βλαβών στο οδικό δίκτυο και
τα συστήµατα άδρευσης, ύδρευσης-αποχέτευσης (όταν ο δήµος δε
διαθέτει ΔΕΥΑ), καθώς και επείγουσες δράσεις καθαριότητας, φύλαξης
και συντήρησης σε κτίρια.
• Τη διενέργεια επείγοντος χαρακτήρα δράσεων για την πυροπροστασία,
την αντιπληµµυρική προστασία, την καθαριότητα των κοινόχρηστων
χώρων και την προστασία του περιβάλλοντος στο τοπικό διαµέρισµα.
87. Η κατά τα ανωτέρω άσκηση των νέων αρµοδιοτήτων που προστίθενται
στις υφιστάµενες αρµοδιότητες των οργάνων δηµοτικής αποκέντρωσης
προϋποθέτει, βέβαια, και την ανάλογη οικονοµική τους στήριξη. Προς τον
σκοπό αυτό και προκειµένου να επιτευχθεί η κατά το δυνατό ισόρροπη
ανάπτυξη των οικισµών των νέων Δήµων:
• ο δηµοτικός προϋπολογισµός διαθέτει ειδικά κεφάλαια και ποσοστά
πόρων (µε συγκεκριµένα κριτήρια κατανοµής) για έργα και υπηρεσίες
αποκεντρωµένου χαρακτήρα, µε βάση τα τοπικά διαµερίσµατα των
δήµων που συνενώνονται. Τα ποσοστά πόρων και τα κριτήρια
κατανοµής καθορίζονται µε σχετική Υπουργική Απόφαση, µετά από
πρόταση της ΚΕΔΚΕ, και διασφαλίζουν την ισόρροπη ανάπτυξη και
λειτουργία του δήµου, ώστε να µην υπάρχουν διακρίσεις σε βάρος
χωριών και συνοικιών. Η πιστή εφαρµογή των εν λόγω κριτηρίων,
καθώς και η υλοποίηση των σχετικών προβλέψεων, υπάγεται στον
έλεγχο νοµιµότητας που ασκείται από τα αρµόδια ελεγκτικά όργανα
(υπηρεσία εποπτείας, ελεγκτικό συνέδριο κλπ.).
• αναπροσαρµόζονται τα ποσά της πάγιας προκαταβολής για κάθε τοπικό
διαµέρισµα, ανάλογα µε τον πληθυσµό του, και ορίζεται το ποσό της
πάγιας προκαταβολής για όλα τα τοπικά διαµερίσµατα ως ποσοστό των
τακτικών εσόδων, µε σχετική Υπουργική Απόφαση, µετά από πρόταση
της ΚΕΔΚΕ, το οποίο αποτελεί υποχρεωτική δαπάνη, και εγγράφεται
στον προϋπολογισµό του δήµου. Με αυτή την πάγια προκαταβολή
καθίσταται δυνατή η άµεση και η εκ του σύνεγγυς αντιµετώπιση των
αναγκών των διαµερισµάτων, χωρίς καθυστερήσεις και
γραφειοκρατικές διαδικασίες. Υπόλογος για το αντίστοιχο ποσό είναι ο
Πρόεδρος του Τοπικού Συµβουλίου.
88. Επιπλέον, οργανώνεται ειδική διαδικασία δηµόσιας λογοδοσίας µια φορά
36
τον χρόνο µε απολογισµό του έργου δηµοτικής αποκέντρωσης και µε
συµµετοχή όλων των µελών των κεντρικών και των αποκεντρωµένων
οργάνων του δήµου.
6. Εκλογικό Σύστηµα για Αµεσότερη Αντιπροσώπευση και Περιορισµό
των Εκλογικών Δαπανών
89. Το εκλογικό σύστηµα για την ανάδειξη των δηµοτικών αρχών υπηρετεί
την ανάγκη αναζωογόνησης της αντιπροσώπευσης και της δηµοκρατικής
συµµετοχής καθώς και την αναλογική εκπροσώπηση των εκλογικών
περιφερειών του Δήµου. Ταυτόχρονα, αντιµετωπίζεται το πρόβληµα της
διαφάνειας στα οικονοµικά των παρατάξεων µε την εισαγωγή
αποτελεσµατικότερων ελέγχων και περιορίζονται κατά το δυνατόν, οι
εκλογικές δαπάνες µε την πρόβλεψη µικρότερων εκλογικών περιφερειών
για τους Συµβούλους.
90. Στους νέους δήµους, εκλογικές περιφέρειες είναι οι πρώην Δήµοι και
Κοινότητες που συνενώνονται καθώς και τα δηµοτικά διαµερίσµατα στους
δήµους που διαθέτουν, οι δε έδρες κατανέµονται σε αναλογία µε τον
πληθυσµό της κάθε επιµέρους εκλογικής περιφέρειας. Οι υποψηφιότητες
των δηµοτικών συµβούλων αντιστοιχούν σε πρώην Δήµο / Κοινότητα ή σε
δηµοτικό διαµέρισµα µεγάλου δήµου, ενώ οι τοπικοί εκλογείς
σταυροδοτούν τους αντίστοιχους τοπικούς υποψήφιους. Με αυτό το
σύστηµα διασφαλίζεται και η εκπροσώπηση των συνοικιών στις
µεγαλουπόλεις.
91. Καταργείται το 42% και επανέρχεται το σύστηµα του 50%+1, το οποίο
θα είναι και το ποσοστό που απαιτείται για τον επιτυχόντα συνδυασµό
στον πρώτο γύρο µεταξύ όλων των συνδυασµών ή (αν κανένας
συνδυασµός δεν συγκεντρώσει αυτό το ποσοστό) στο δεύτερο γύρο
µεταξύ των δύο πρώτων συνδυασµών. Η κατανοµή των εδρών µεταξύ των
συνδυασµών διατηρείται όπως σήµερα: 3/5 για τον επιτυχόντα και 2/5 για
τους επιλαχόντες συνδυασµούς.
92. Με το νέο θεσµικό πλαίσιο εκσυγχρονίζονται και οι ρυθµίσεις σχετικά µε
τα όργανα και τη διαδικασία ελέγχου των οικονοµικών των συνδυασµών
και των υποψηφίων από Ειδική Επιτροπή Ελέγχου, σε συνάρτηση και µε
τις ρυθµίσεις για τα πολιτικά κόµµατα. Υπό το νέο θεσµικό πλαίσιο, η
37
Επιτροπή αυτή συγκροτείται στο επίπεδο της αποκεντρωµένης διοίκησης
και έχοντας αρµοδιότητα ελέγχου των οικονοµικών των δηµοτικών
συνδυασµών και υποψηφίων.
93. Προκειµένου να ενισχυθεί η συλλογικότητα και η δηµοκρατική
λειτουργία των δηµοτικών παρατάξεων, προβλέπεται η υποχρέωσή τους,
να καταθέτουν, µαζί µε την υποψηφιότητά τους ως συνδυασµών, και
εσωτερικό κανονισµό λειτουργίας τους.
94. Τα τοπικά συµβούλια εκλέγονται µε ενιαίο ψηφοδέλτιο. Υποψήφιος
µπορεί να είναι κάθε δηµότης µε αυτοπρόταση. Οι δηµοτικοί συνδυασµοί
προτείνουν υποχρεωτικά υποψηφίους και για τα τοπικά συµβούλια.
7. Κριτήρια Συνενώσεων για τους Νέους Ισχυρούς Δήµους
95. Η ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση χρειάζεται οικονοµικά αυτοδύναµους και
λειτουργικά ανεξάρτητους ΟΤΑ, ώστε µε την αξιοποίηση των
πλεονεκτηµάτων της αποκέντρωσης να µπορούν να σχεδιάσουν, να
προγραµµατίσουν, να υλοποιήσουν και να ελέγξουν τοπικές αναπτυξιακές
πρωτοβουλίες, όπως άλλωστε επιβάλλουν οι σύγχρονες απαιτήσεις.
96. Το Σύνταγµα (101 παρ.2) αναφέρει: «Η διοικητική διαίρεση της Χώρας
διαµορφώνεται µε βάση τις γεωοικονοµικές, κοινωνικές και
συγκοινωνιακές συνθήκες». Η αναφορά στις τρεις αυτές επιµέρους
ενότητες αποτελεί τον οδηγό στην εξειδίκευση των κριτηρίων και στην
περιγραφή διαδικασίας αναζήτησης λύσης.
97. Η µείωση του αριθµού των Δήµων σε όλη τη χώρα και συνεπώς η
συγκρότησή τους σε πληθυσµιακά και χωρικά µεγαλύτερες γεωγραφικές
µονάδες διευκολύνει την ανάπτυξη ενός ισχυρότερου διοικητικού
συστήµατος, που ικανοποιεί ακριβώς αυτούς τους στόχους. Σε αυτή τη
λογική η µείωση του αριθµού των Δήµων συµπεριλαµβάνει και τις
περιοχές Αττικής και Θεσσαλονίκης ενώ ειδική πρόβλεψη υπάρχει για τις
νησιωτικές περιοχές στη βάση της αρχής σε κάθε νησί, πλην εύλογων
εξαιρέσεων, να αντιστοιχεί ένας Δήµος.
38
98. Οι ΟΤΑ που θα προκύψουν από τη διαδικασία νέας χάραξης θα πρέπει να
εξασφαλίζουν σε όλους τους Έλληνες πολίτες υπηρεσίες που ικανοποιούν
κοινά ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια και, ταυτόχρονα µε τα λειτουργικά
και οικονοµικά τους χαρακτηριστικά, θα πρέπει να συµβάλλουν στην
ενδυνάµωση της συµµετοχής του πολίτη και των θεσµών και διαδικασιών
τοπικής δηµοκρατίας.
99. Οι νέοι ΟΤΑ συνθέτουν τα κύρια και διαχρονικά στοιχεία της θεσµικής
τους οντότητας: το χώρο, δηλαδή την έκταση, η οποία πρέπει να είναι
επαρκής αλλά όχι υπέρµετρα διευρυµένη, τον πληθυσµό, ο οποίος πρέπει
να είναι αρκετός - ικανός να συµβάλλει στην οικονοµική και λειτουργική
αυτοδυναµία του Δήµου, καθώς και στη διαχειριστική του επάρκεια -
διαµορφώνοντας συνείδηση ένταξης σε µία τοπική κοινωνία.
100. Τα κριτήρια για την χωροθέτηση των διοικητικών ορίων των νέων
ΟΤΑ βασίζονται σε εκείνα που υιοθέτησε η ΚΕΔΚΕ το 2007 στο Συνέδριο
της Κυλλήνης και είναι τα ακόλουθα:
• Πληθυσµιακά (όπως ο αριθµός των δηµοτών, ο αριθµός των
κατοίκων, η πληθυσµιακή πυκνότητα, η κατανοµή των κατοικιών).
• Κοινωνικά (όπως το µέσο µέγεθος νοικοκυριού, οι µορφωτικοί
δείκτες, το ποσοστό αλλοδαπών).
• Οικονοµικά (όπως η απασχόληση, η δοµή της απασχόλησης, η
εργασιακή κινητικότητα, το εισόδηµα).
39
• Γεωγραφικά (όπως έκταση και µορφολογία, το σχήµα, η
προσβασιµότητα, τα δίκτυα υποδοµών).
• Αναπτυξιακά (όπως η δοµή της τοπικής οικονοµικής
δραστηριότητας και γενικότερα της τοπικής ανάπτυξης, η ύπαρξη
εκπαιδευτικών και ερευνητικών φορέων, η συµµετοχή σε Κοινοτικά
και Εθνικά Προγράµµατα).
• Λειτουργικά και βιωσιµότητας του νέου δήµου (πόροι και ενδογενές
δυναµικό).
• Πολιτιστικά, Ιστορικά.
• Χωροταξικά κριτήρια, µε τα οποία επιδιώκεται:
α) Η γεωγραφική / χωρική ολοκλήρωση των διαφόρων
κοινωνικών, διοικητικών και οικονοµικών λειτουργιών,
εξυπηρετήσεων και υποδοµών που διασφαλίζουν κάποιου βαθµού
βιωσιµότητα (χωρίς να είναι απόλυτος κανόνας).
β) Η γεωγραφική κινητικότητα σε συνδυασµό µε τις λειτουργικές
εξαρτήσεις και επιρροές µεταξύ των οικιστικών κέντρων.
γ) Η ταυτότητα του τόπου που αναφέρεται στο συµβολικό και στο
σηµειολογικό επίπεδο για την τοπική κοινωνία.
40
Γ’ ΜΕΡΟΣ. Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ
ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
1. Γενικές Διοικήσεις
101. Ο ολοκληρωµένος επανασχεδιασµός των δύο βαθµών της αυτοδιοίκησης
προϋποθέτει τη συνάρθρωσή τους µε τη κρατική αποκεντρωµένη
Διοίκηση, η ύπαρξη της οποίας προβλέπεται άλλωστε από το Σύνταγµα
που ορίζει ότι η διοίκηση του κράτους οργανώνεται σύµφωνα µε το
αποκεντρωτικό σύστηµα (άρθρο 101, παρ. 1) και ότι τα αποκεντρωµένα
κρατικά όργανα έχουν γενική αποφασιστική αρµοδιότητα για τις υποθέσεις
της ενότητας του (άρθρο 101, παρ. 3). Το σηµερινό σύστηµα διοικητικής
αποκέντρωσης των κρατικών υπηρεσιών, εµφανίζει µια σειρά από
σηµαντικά προβλήµατα που πρέπει να αντιµετωπισθούν:
• Μικρά µεγέθη σε σχέση µε το νέο αναπτυξιακό σχεδιασµό και τα νέα
δίκτυα µεταφορών της χώρας.
• Ελλείψεις ειδικευµένου προσωπικού και σηµαντικές καθυστερήσεις ως
προς την υιοθέτηση σύγχρονων µεθόδων διοίκησης.
• Ατροφία και, σε αρκετές περιπτώσεις, πολιτικοποίηση του συστήµατος
διοικητικής εποπτείας στους ΟΤΑ, απουσία συστηµατικής τεκµηρίωσης
και επεξεργασίας των δεδοµένων του συστήµατος εποπτείας (ποσοστά
και αιτίες ακυρώσεων, αριθµός προσφυγών πολιτών ανά κατηγορίες
κλπ.), αντιθέσεις µεταξύ του συστήµατος διοικητικής εποπτείας και του
συστήµατος προληπτικού ελέγχου δαπανών από το Ελεγκτικό
Συνέδριο.
102. Η συγκρότηση της δευτεροβάθµιας αυτοδιοίκησης στην ευρύτερη
ενότητα της περιφέρειας οδηγεί στην οργάνωση της αποκεντρωµένης
διοίκησης σε ευρύτερα γεωγραφικά όρια. Στην κατεύθυνση αυτή
συντείνουν τα νέα δεδοµένα και οι νέες σχέσεις που δηµιουργούν τα
υφιστάµενα και προγραµµατιζόµενα δίκτυα υποδοµών αλλά και το
σύστηµα πόλων και αξόνων ανάπτυξης της χώρας. Με τη Νέα
Αρχιτεκτονική η κρατικά αποκεντρωµένη διοίκηση οργανώνεται σε επίπεδο
ευρύτερων χωρικών ενοτήτων, τις Γενικές Διοικήσεις, οι οποίες
ανταποκρίνονται, µε βάση λειτουργικά και αναπτυξιακά κριτήρια, στις
απαιτήσεις της εδαφικής, κοινωνικής και οικονοµικής συνοχής και
προάγουν τη συνολική ανταγωνιστικότητα του Εθνικού Χώρου. Στη θέση
των σηµερινών 13 Διοικητικών Περιφερειών συγκροτούνται έως 7 Γενικές
Διοικήσεις.
41
103. Στην έδρα κάθε Γενικής Διοίκησης συνιστάται Γενική Διεύθυνση της
οποίας προΐσταται µόνιµος δηµόσιος υπάλληλος. Στις υπηρεσίες της
Γενικής Διοίκησης εντάσσονται οι υπάλληλοι των υφιστάµενων
Περιφερειών έκτος από εκείνους που µετατάσσονται στις Περιφερειακές
Αυτοδιοικήσεις.
104. Στις αρµοδιότητες των Γενικών Διοικήσεων :
• ανήκουν οι γενικές κρατικές υποθέσεις, οι οποίες ασκούνταν µέχρι
σήµερα από τις Διοικητικές Περιφέρειες και λόγω της φύσης τους ή
για συνταγµατικούς λόγους δεν µπορεί να µεταφερθούν στην
περιφερειακή αυτοδιοίκηση και παραµένουν στην κρατική διοίκηση,
π.χ. χωροταξία – πολεοδοµία, περιβαλλοντική πολιτική, δασική
πολιτική ή µεταναστευτική πολιτική,
• εντάσσονται όσες κρατικές αρµοδιότητες σταδιακά
αποκεντρώνονται επειδή δεν είναι απαραίτητο να ασκούνται από
την κεντρική διοίκηση, διευκολύνοντας την αποτελεσµατική
άσκηση του επιτελικού, συντονιστικού και ελεγκτικού της ρόλου,
• εντάσσονται, όπου αυτό κριθεί σκόπιµο, και κλαδικά
αποκεντρωµένες κρατικές υπηρεσίες των υπουργείων, που έως
σήµερα δεν είναι ενταγµένες στις διοικητικές περιφέρειες.
2. Αποτελεσµατική Εποπτεία των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης
105. Συνιστάται Ειδική Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας των Ο.Τ.Α. µε
αρµοδιότητα τον έλεγχο νοµιµότητας των πράξεων των Ο.Τ.Α. πρώτου και
δεύτερου βαθµού, στο Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και
Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης µε αποκεντρωµένη συγκρότηση στην έδρα
κάθε Γενικής Διοίκησης. Σε κάθε Γενική Διοίκηση επικεφαλής ορίζεται
Προϊστάµενος της Υπηρεσίας Εποπτείας, ο οποίος είναι νοµικός µε
αυξηµένα προσόντα που προβλέπονται στο νόµο, επιλέγεται µετά από
προκήρυξη των εν λόγω θέσεων και διαδικασία που διενεργείται από το
Α.Σ.Ε.Π. και υπηρετεί ως επί θητεία υπάλληλος για πέντε έτη,
καλυπτόµενος από τις εγγυήσεις µονιµότητας. Η Ειδική Υπηρεσία
στελεχώνεται µε ειδικό επιστηµονικό προσωπικό αυξηµένων προσόντων,
το οποίο επιλέγεται µέσω Α.Σ.Ε.Π., καθώς επίσης και από µετατάξεις
προσωπικού κατηγορίας ΠΕ το οποίο υπηρετεί σήµερα σε οργανικές
µονάδες των Περιφερειών που ασχολούνται µε την εποπτεία επί των ΟΤΑ.
42
Για τις µεταβολές της υπηρεσιακής κατάστασης του προσωπικού είναι
αρµόδιο υπηρεσιακό συµβούλιο του Υπουργείου Εσωτερικών,
Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης που αποτελείται κατά
πλειοψηφία από µέλη του Νοµικού Συµβουλίου του Κράτους. Επί νοµικών
θεµάτων µείζονος σπουδαιότητας η Ειδική Υπηρεσία µπορεί να απευθύνει
ερωτήµατα στο Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους. Επιπλέον, η Ειδική
Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας συνεργάζεται στενά µε το Ελεγκτικό
Συνέδριο, προκειµένου να διαµορφώνεται και να εφαρµόζεται µια κοινή
ερµηνευτική αντίληψη ως προς την σχετική νοµοθεσία.
106. Στην Ειδική Υπηρεσία Εποπτείας των Ο.Τ.Α εντάσσεται και το Συµβούλιο
του άρθρου 102 παρ. 4 Συντάγµατος, το οποίο είναι αρµόδιο για την
επιβολή πειθαρχικών ποινών στα αιρετά µέλη των ΟΤΑ και αποτελείται
κατά πλειοψηφία από τακτικούς δικαστές. Ο Προϊστάµενος της Ειδικής
Υπηρεσίας εκδίδει τη διαπιστωτική πράξη επιβολής πειθαρχικής ποινής στα
αιρετά µέλη των ΟΤΑ, επί τη βάσει της σύµφωνης γνώµης του
Συµβουλίου, και τις πράξεις περί αυτοδίκαιης θέσεως σε αργία καθώς
επίσης και τις πράξεις έκπτωσής τους.
107. Ως προς τις πράξεις που ελέγχονται από την εν λόγω Ειδική Υπηρεσία
και τις σχετικές διαδικασίες, σηµειώνεται ότι οι ΟΤΑ είναι υποχρεωµένοι να
αποστέλλουν σε αυτήν ορισµένες κατηγορίες πράξεων των οργάνων τους
(κανονιστικές, διαχειριστικές κ.ά., κατ’ αντιστοιχία προς τα σήµερα
προβλεπόµενα στον ΚΔΚ για τους πρωτοβάθµιους ΟΤΑ), ενώ και οι
υπόλοιπες πράξεις τους µπορούν να ελεγχθούν αυτεπαγγέλτως από την
Ειδική Υπηρεσία ή κατόπιν προσφυγής δηµότη ή κατοίκου µε έννοµο
συµφέρον. Όταν η εν λόγω υπηρεσία κρίνει ότι η πράξη είναι παράνοµη,
αποστέλλει σχετικό φύλλο παρατηρήσεων στον ΟΤΑ, ο οποίος µπορεί να
ανακαλέσει ή να τροποποιήσει σχετικά την εν λόγω πράξη του, σύµφωνα
µε τις εν λόγω παρατηρήσεις. Αν ο ΟΤΑ δεν προβεί σε αυτές τις ενέργειες,
εντός καθορισµένης προθεσµίας, τότε ο Προϊστάµενος της Ειδικής
Υπηρεσίας προχωρεί σε ακύρωση της πράξης που θεωρείται παράνοµη από
την Υπηρεσία του. Κατά της πράξεώς του αυτής (ή κατά πράξεώς του που
απορρίπτει προσφυγή ιδιώτη) χωρεί αίτηση ακυρώσεως ενώπιον της
διοικητικής δικαιοσύνης. Όλες οι παραπάνω πράξεις και τα φύλλα
παρατηρήσεων της Ειδικής Υπηρεσίας Εποπτείας δηµοσιεύονται στο
διαδίκτυο, στην ειδική ιστοσελίδα που διαθέτει η Υπηρεσία και οι
αποκεντρωµένες µονάδες της. Επιπλέον, η εν λόγω Υπηρεσία είναι
43
υποχρεωµένη να τηρεί και να δηµοσιεύει στο διαδίκτυο συγκεντρωτικά
στοιχεία ως προς τις πράξεις των ΟΤΑ, τους λόγους ακυρώσεώς τους, τις
προσφυγές, τις τυχόν ποινές που επιβλήθηκαν σε αιρετούς και γενικά όλες
τις πράξεις της.
3. Δοµική Αλλαγή στον Έλεγχο της Διαχείρισης των Οικονοµικών των
ΟΤΑ: Διαφάνεια
108. Σηµαντικός παράγοντας για τη χρηστή διοίκηση και την ουσιαστική
τήρηση της νοµιµότητας, είναι η διασφάλιση της διαφάνειας και του
ελέγχου ως προς την οικονοµική διοίκηση και τη δηµοσιονοµική
διαχείριση. Στόχος είναι, σε συνεργασία µε την ΚΕΔΚΕ, να διαµορφωθεί
ένα πλαίσιο οικονοµικής λειτουργίας το οποίο να διασφαλίζει την
οικονοµική εξυγίανση των Δήµων και των Νοµικών Προσώπων τους αλλά
και την οικονοµική τους βιωσιµότητα, µε έλεγχο των δανειακών τους
επιβαρύνσεων.
109. Γι’ αυτούς τους λόγους υπάγονται όλοι οι δήµοι και περιφέρειες στον
προληπτικό έλεγχο δαπανών από το Ελεγκτικό Συνέδριο, ενώ εφαρµόζεται
σταδιακά και το διπλογραφικό σύστηµα σε συνδυασµό µε αναλυτική
λογιστική. Τα τελευταία εφαρµόζονται και σε όλους τους πρωτοβάθµιους
ΟΤΑ (σήµερα, µόνο οι µισοί δήµοι και κοινότητες εφαρµόζουν το
διπλογραφικό και µόλις 64 ακολουθούν αναλυτική λογιστική).
Κανόνες και Έλεγχος στο Δανεισµό των ΟΤΑ
110. Σε συνεργασία µε τους φορείς της Αυτοδιοίκησης θα εξειδικευθεί το
πλαίσιο µε το οποίο θα τίθενται προϋποθέσεις, όρια και περιορισµοί στη
δυνατότητα των Δήµων να συνάπτουν δάνεια καθώς και οι διαδικασίες
ελέγχου στο δανεισµό.
44
Δ’ ΜΕΡΟΣ. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ
ΝΕΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
1. Οι Οικονοµικοί Πόροι της Αυτοδιοίκησης
111. Η υποστήριξη της Αυτοδιοίκησης µε οικονοµικούς πόρους και µέσα
οφείλει να αντιµετωπίσει τα σηµερινά προβλήµατα. Το σηµερινό σύστηµα
χαρακτηρίζεται από την πολυπλοκότητα και την αναποτελεσµατικότητά
του. Πολλά µικρά και µε µεγάλο κόστος διαχείρισης τέλη, δηµιουργούν
ένα σύστηµα πολύ δύσκολα διαχειρίσιµο µε αποτελεσµατικότητα.
112. Η ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση κατατάσσεται στις τελευταίες σειρές
των ευρωπαϊκών ΤΑ, από άποψη ποσοστού συµµετοχής των ιδίων εσόδων
στα συνολικά τους έσοδα. Η ενίσχυση της αποδοτικότητας των τοπικών
εσόδων αναµένεται να δηµιουργήσει αφενός µεν περισσότερα έσοδα στους
ΟΤΑ αφετέρου δε, µεγαλύτερη ευελιξία και σταθερότητα στα αντίστοιχα
µακροοικονοµικά µεγέθη.
45
113. Για την υλοποίηση της Νέας Αρχιτεκτονικής στη δοµή και τη λειτουργία
της αυτοδιοίκησης, απαραίτητη είναι η οικονοµική της θεµελίωση µε τη
διασφάλιση των αναγκαίων οικονοµικών πόρων. Είναι συνταγµατική
επιταγή αλλά και πραγµατικός όρος για την αποτελεσµατική άσκηση των
νέων αυτοδιοικητικών αρµοδιοτήτων. Για το σκοπό αυτό:
• Σε παράλληλη διαβούλευση µε την φορολογική µεταρρύθµιση,
προχωρούµε, στο πλαίσιο των ρυθµίσεων του Συντάγµατος, στον
46
εξοπλισµό των δήµων και των περιφερειών µε επαρκείς οικονοµικούς
πόρους.
• Αναδιαµορφώνεται το «καλάθι» των Κ.Α.Π. και επιδιώκεται ο
εµπλουτισµός των πόρων της αυτοδιοίκησης και η σύνδεσή τους µε τον
ΦΠΑ, η οποία θα λειτουργήσει ευεγερτικά για τα δηµόσια οικονοµικά
καθώς και µε τον Φόρο Ακίνητης Περιουσίας. Προχωράµε στην
ουσιαστική ενίσχυση της συµβολής του ΦΠΑ στους πόρους της τοπικής
αυτοδιοίκησης. Είναι µια κρίσιµη απόφαση που ενισχύει ουσιαστικά τα
οικονοµικά τους. ταυτόχρονα όµως καθιστά σύµµαχο την αυτοδιοίκηση,
τις δυνάµεις που δραστηριοποιούνται γύρω από αυτή, και τις τοπικές
κοινωνίες στη µεγάλη εθνική προσπάθεια της καταπολέµησης της
φοροδιαφυγής. Ο πολίτης σε κάθε Δήµο και σε κάθε περιφέρεια θα
γνωρίζει ότι τα χρήµατα αυτά αξιοποιούνται άµεσα για τον τόπο του, για
τη βελτίωση της καθηµερινότητάς του.
• Λαµβάνεται υπόψη η ανάγκη προσαρµογής του τρόπου κατανοµής στις
νέες πραγµατικότητες που έχουν δηµιουργηθεί αλλά και στο τουριστικό,
νησιωτικό και ορεινό χαρακτήρα πολλών δήµων.
• Ταυτόχρονα, εξορθολογίζεται στη βάση διαφανών, αντικειµενικών και
αδιάβλητων κριτηρίων το σύνολο των χρηµατοδοτήσεων της κεντρικής
διοίκησης προς την αυτοδιοίκηση. Τερµατίζεται οριστικά η πελατειακή
κατανοµή κονδυλίων, η οποία οδηγούσε στη χειραγώγηση της
αυτοδιοίκησης και τον εξαναγκασµό της σε σχέσεις υποτέλειας προς την
κυβέρνηση.
114. Η υποστήριξη της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης µε οικονοµικούς πόρους
και µέσα οργανώνεται στο πλαίσιο της δηµοσιονοµικής αποκέντρωσης.
Διατυπώνεται σύστηµα χρηµατοδότησης και κατανοµής επιχορηγήσεων, µε
δυνατότητα τοπικών εσόδων στη βάση της εµπειρίας των Κεντρικών
Αυτοτελών Πόρων (Κ.Α.Π.) της πρωτοβάθµιας και Νοµαρχιακής
Αυτοδιοίκησης.
115. Οι αρµοδιότητες που µεταφέρονται στους πρωτοβάθµιους ή
δευτεροβάθµιους Ο.Τ.Α. κοστολογούνται, εκ των προτέρων, αναλυτικώς,
ώστε µε αυτόν τον τρόπο να υπάρχει πλήρης συµµόρφωση µε το άρθρο
102 του Συντάγµατος.
47
2. Η Επιχειρησιακή Στήριξη της Νέας Αρχιτεκτονικής: Το Πρόγραµµα
Ελληνική Αρχιτεκτονική Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης - «ΕΛΛΑΔΑ»
116. Για την καλύτερη και οµαλότερη µετάβαση στη Νέα Αρχιτεκτονική
της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης Διοίκησης, αλλά και την
υποστήριξή της στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της, δηµιουργείται το
ολοκληρωµένο επιχειρησιακό πρόγραµµα Ελληνική Αρχιτεκτονική
Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης - «ΕΛΛΑΔΑ», το οποίο περιέχει τη
χρηµατοδότηση έργων και δράσεων, τόσο από κοινοτικούς, όσο και από
εθνικούς πόρους. Το ολοκληρωµένο αυτό σχέδιο έχει ως στόχο την
υποστήριξη των νέων ΟΤΑ στα πρώτα τους βήµατα, και την αναβάθµιση
των προσφεροµένων υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση του πολίτη. Το
πρόγραµµα «ΕΛΛΑΔΑ» διαρθρώνεται σε τρεις άξονες:
117. Πρώτον, το πρόγραµµα «Διοικητική Μεταρρύθµιση» του Ε.Σ.Π.Α. 2007
– 2013, στο µέρος που αφορά στη δευτεροβάθµια και πρωτοβάθµια
αυτοδιοίκηση, που υποστηρίζει τη Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης
και της Αποκεντρωµένης Διοίκησης και παράλληλα προσφέρει δράσεις που
πρωτίστως κατευθύνονται και γίνονται άµεσα αντιληπτές από τον πολίτη.
Η επαναδιατύπωση του προγράµµατος «Διοικητική µεταρρύθµιση»
περιλαµβάνει και την αναδιάταξη του προϋπολογισµού του, ώστε
συγκεκριµένο ποσοστό των συνολικών του πόρων να διατίθενται στο
στόχο για τη Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της
Αποκεντρωµένης Διοίκησης.
118. Στο σκέλος που αφορά την περιφερειακή αυτοδιοίκηση περιλαµβάνει
µέτρα και δράσεις που, σε συνδυασµό µε τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά
Προγράµµατα (ΠΕΠ), προωθούν την αναπτυξιακή της λειτουργία. Οι
υπηρεσίες βασικών αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, όπως η αποτελεσµατική
διαχείριση των απορριµµάτων, οι οποίες σχετίζονται µε τα σύγχρονα
προβλήµατα του πολίτη και των επιχειρήσεων, µε τις επερχόµενες
επιπτώσεις των κλιµατικών αλλαγών αλλά και µε τις διεθνείς δεσµεύσεις
της χώρας, υποστηρίζονται µε τέτοιο τρόπο ώστε οι πολίτες να λαµβάνουν
τα οφέλη του περιφερειακού προγραµµατισµού όσο το δυνατόν
γρηγορότερα.
119. Στο σκέλος για τους Δήµους περιλαµβάνει µέτρα που έχουν ως άµεσο
στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη. Τέτοια µέτρα είναι:
• Η αξιοποίηση των παλιών κοινοτικών ή δηµοτικών καταστηµάτων ή
άλλων αντίστοιχων χώρων µε την µετατροπή τους σε µικρά δηµοτικά e
48
– ΚΕΠ, στα οποία προσφέρονται σε κάθε τοπικό διαµέρισµα οι βασικές
αυτοδιοικητικές υπηρεσίες.
• Η Δράση «Διοικητική Βοήθεια στο Σπίτι». Με βάση την εµπειρία από το
πρόγραµµα βοήθεια στο σπίτι θα δηµιουργηθεί η δράση «διοικητική
βοήθεια στο σπίτι» ώστε πολίτες που έχουν ανάγκη να εξυπηρετούνται.
• Τέλος, υπηρεσίες και προϊόντα που αφορούν στην έκφραση της
κοινωνικής αλληλεγγύης σχεδιάζονται και χρηµατοδοτούνται από το
πρόγραµµα «Διοικητική Μεταρρύθµιση» για τους νέους δήµους.
• Η εισαγωγή της έξυπνης «κάρτας του Δηµότη», µε την οποία ξεκινά ο
θεσµός της «κάρτας του πολίτη». Με αυτή θα περάσουν οι Δήµοι στην
αυτόµατη εξυπηρέτηση (πχ έκδοση πιστοποιητικών), εξοπλιζόµενοι µε
τις απαραίτητες υποδοµές («δηµοτικά ΑΤΜ»), αλλά και θα
διευκολυνθεί η συµµετοχή σε δηµοκρατικές διαδικασίες (πχ τοπικά
δηµοψηφίσµατα).
120. Δεύτερον, στο πρόγραµµα «ΕΛΛΑΔΑ» εντάσσεται το Εθνικό Αναπτυξιακό
Πρόγραµµα Αυτοδιοίκησης, στο όποιο µετεξελίσσεται το σηµερινό Θησέας,
που είχε ύψος 4 δισ. ευρώ. Το νέο πρόγραµµα αντίστοιχου ύψους, που
λειτουργεί συµπληρωµατικά και χρηµατοδοτεί, κυρίως, µη επιλέξιµα, από
το Ε.Σ.Π.Α., αναπτυξιακά έργα και δράσεις άµεσης προστιθέµενης αξίας.
• Στο σκέλος για την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση περιλαµβάνει µέτρα,
όπως επενδύσεις περιφερειακού ενδιαφέροντος, που δεν εντάσσονται
στα ΠΕΠ και χρηµατοδότηση έργων και δράσεων σε περιοχές µε
αναπτυξιακή υστέρηση για την άµβλυνση των ενδοπεριφερειακών
ανισοτήτων, όπου παρουσιάζονται µεγάλες ενδοπεριφερειακές
ανισότητες.
• Στο σκέλος για τους δήµους περιλαµβάνει έργα όπως για: την
αποτελεσµατική λειτουργία και τον εξοπλισµό των υπηρεσιών των
νέων πρωτοβάθµιων ΟΤΑ, την αναβάθµιση των δηµοτικών υποδοµών,
Κοινωνικές παρεµβάσεις που περιλαµβάνουν δράσεις όπως δηµιουργία
νέων κοινωνικών υποδοµών (πχ πρόγραµµα δηµιουργίας νέων
βρεφονηπιακών σταθµών), Περιβαλλοντικές παρεµβάσεις για την
υποστήριξη και χρηµατοδότηση τοπικών περιβαλλοντικών
παρεµβάσεων τόσο στο φυσικό όσο και στο δοµηµένο περιβάλλον,
Πολιτιστικές και Αθλητικές δραστηριότητες για την αξιοποίηση
49
αθλητικών και πολιτιστικών υποδοµών όπως επίσης και προώθηση και
προβολή τοπικών προϊόντων
121. Τρίτον, την αξιοποίηση και διαχείριση των ανθρωπίνων πόρων. Με
αντικείµενο την ανάδειξη και αξιοποίηση των ικανοτήτων του σηµερινού
στελεχικού προσωπικού, την πρόσληψη, σύµφωνα µε τις ανάγκες, νέου
επιστηµονικού προσωπικού και τη συνεχή κατάρτιση και επιµόρφωσή του.
Επειδή και οι δύο βαθµίδες αναµένεται να παρουσιάσουν ανάγκες στην
στελέχωση των υπηρεσιών τους µε ειδικευµένο επιστηµονικό προσωπικό,
προβλέπεται η πρόσληψη νέων επιστηµόνων µέσω ΑΣΕΠ, ώστε να
εξασφαλίζεται ο ελάχιστος αριθµός που απαιτείται για τη λειτουργία των
υπηρεσιών. Για αυτούς θα υπάρξει ειδική πρόβλεψη δεκαετούς παραµονής
στην υπηρεσία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
122. Το Πρόγραµµα «Καλλικράτης», µε τη Νέα Αρχιτεκτονική της
Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης Διοίκησης συνιστά την αφετηρία
για µια νέα πορεία των αυτοδιοικητικών και αποκεντρωτικών θεσµών.
• Με ισχυρούς θεσµούς εσωτερικής δηµοτικής αποκέντρωσης στη γειτονιά
και το χωριό, νέο, λειτουργικό και αποτελεσµατικό σύστηµα δηµοτικής
διακυβέρνησης, σύγχρονα εργαλεία αποδοτικής και διαφανούς
διοίκησης και διαχείρισης, οι νέοι, ισχυροί δήµοι θα είναι έτοιµοι να
αναλάβουν νέους πόρους και αρµοδιότητες και να προσφέρουν
περισσότερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες στον πολίτη και την
επιχείρηση. Ιδιαίτερη µέριµνα λαµβάνεται για την προσαρµογή των
νέων θεσµών στις ιδιαίτερες ανάγκες των νησιωτικών περιοχών.
• Η δευτεροβάθµια αυτοδιοίκηση ανασυγκροτείται σε επίπεδο περιφέρειας,
αποκτά νέους θεσµούς διοίκησης, διαβούλευσης και διαφάνειας,
γίνεται ικανή να αναλάβει αναπτυξιακό ρόλο και να οδηγήσει σε
ουσιαστική χειραφέτηση τις τοπικές κοινωνίες.
• Και στους δύο βαθµούς αυτοδιοίκησης προωθείται αποφασιστικά η
διαφάνεια και καταπολεµάται η κακοδιοίκηση µε τη δηµιουργία νέων
θεσµών (όπως του συνηγόρου του δηµότη και της επιχείρησης) και
την αξιοποίηση του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών.
• Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση αλλάζει ριζικά την εικόνα των διοικητικών
υπηρεσιών και διαδικασιών που γνωρίζουµε σήµερα, ενώ σύγχρονα
λογιστικά συστήµατα καταστούν διαφανή τη διαχείριση και θα
προωθήσουν αποφασιστικά την ουσιαστική λογοδοσία.
50
• Το ατροφικό και αναποτελεσµατικό, σήµερα, σύστηµα εποπτείας,
αναµορφώνεται ριζικά και αποπολιτικοποιείται, µε τη δηµιουργία µιας
αυτοτελούς υπηρεσίας εποπτείας, η οποία διαθέτει την κατάλληλη
στελέχωση και όλα τα απαραίτητα νοµικά και τεχνολογικά εργαλεία για
την εκπλήρωση της αποστολής της.
• Η Νέα Αρχιτεκτονική συνδυάζεται και µε αναµόρφωση των οικονοµικών
της αυτοδιοίκησης, καθώς και µε οικονοµική ενίσχυση και των δύο
βαθµών. Παράλληλα, η Νέα Αρχιτεκτονική υποστηρίζεται από ένα
ειδικό επιχειρησιακό πρόγραµµα για την εφαρµογή της.
• Τέλος, ανασυγκροτείται και η αποκεντρωµένη διοίκηση του κράτους, µε
την δηµιουργία Γενικών Διοικήσεων, ισχυρών και ικανών να πετύχουν
το συντονισµό, τη συνέργεια µε τους δύο βαθµούς τοπικής
αυτοδιοίκησης και την ποιοτική αποκεντρωµένη παρουσία του κράτους
σε όλη την επικράτεια.
123. Με το Πρόγραµµα «Καλλικράτης», οι τοπικές κοινωνίες διαθέτουν έτσι
Τοπική Αυτοδιοίκηση ισχυρή, εξοπλισµένη µε σύγχρονα επιχειρησιακά
εργαλεία, πόρους και αρµοδιότητες που της επιτρέπουν να επιλύει µόνη
της όλα σχεδόν τα τοπικά προβλήµατα, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες του
πληθυσµού (από τον οποίον και ελέγχεται πολλαπλά) για δηµόσιες και
ιδίως για κοινωνικές υπηρεσίες.
Οι κρατικές υπηρεσίες αποσυµφορούνται από υποθέσεις και ευθύνες µε
τοπικό χαρακτήρα, οι οποίες σήµερα τις αποπροσανατολίζουν από τον
επιτελικό, συντονιστικό και ελεγκτικό τους ρόλο.
Η ολοκληρωµένη αντιµετώπιση δηµόσιων υποθέσεων και η εφαρµογή
δηµόσιων πολιτικών δίνει τέλος στη σπατάλη πόρων και χρόνου, καθώς
και στις αστοχίες, εξαιτίας έλλειψης πληροφόρησης και γνώσης που
προκαλεί ο «κατακερµατισµένος συγκεντρωτισµός», υπό τον οποίο
ασφυκτιά σήµερα όχι µόνον η περιφέρεια, αλλά και το κέντρο.
Το νέο σύστηµα διακυβέρνησης προσφέρει τη δυνατότητα ουσιαστικής
συµµετοχής των πολιτών και δράσης των αιρετών αρχόντων. Αντίστοιχα
κερδισµένοι, είναι λοιπόν και οι νέοι αιρετοί άρχοντες.
Τελικός και κύριος κερδισµένος: ο πολίτης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου